Stijging van de temperatuur op aarde
Maart was in Nederland de warmste maand ooit gemeten. Juni was wereldwijd 16,66 graden gemiddeld. Nog nooit was het in die maand zo warm. Het is de dertiende maand op rij met een temperatuurrecord.Binnen Europa was het vooral warm in Turkije en op de Balkan. In West-Europa waren de temperaturen rond het gemiddelde. Het was bijzonder nat in onder meer Duitsland, Zwitserland, Frankrijk en Italië. Zware regenval leidde daar tot overstromingen.
De temperaturen boven het zee-oppervlak waren gemiddeld 20,85 graden. Ook dat is het hoogste niveau ooit gemeten voor juni, en het is de vijftiende maand op rij met een record voor de temperatuur boven zee.
Tot 3 juli vorig jaar was de wereldwijd gemiddeld warmste dag 16,8 graden Celsius. Dat record stamde uit 2016 en hield acht jaar stand. Nu is 22-7-2024 is 17,16 graden gemeten. Tussen 1991-2020 lag het gemiddelde bijna een graad lager: 16,25 graden. Het zeewater is zo warm ook door een onderzeese vulkaan.
Barcelona beleefde 30 juli zijn warmste dag ooit. 40 graden. Het record was 39,8 graden. In de regio Valencia richtten overstromingen gigantische schade aan met meer dan tweehonderd doden.
De temperaturen op Spitsbergen vliegen omhoog en zijn nu 6 graden warmer dan 60 jaar geleden. De extreme temperaturen leiden tot een enorm sterke toename van de afsmelting van gletsjers, ijskappen, sneeuw en zee-ijs op en nabij Spitsbergen.
Animaties
Op de onderstaande video's zie je de aarde warmer worden.
Lang is de aarde gemiddeld ongeveer even warm geweest maar nu stijgen de temperaturen dramatisch. Code rood.
Zie onder.
We hebben afgesproken dat de gemiddelde temperatuur op aarde niet meer dan 1,5 graden zou stijgen. In 2023 was het al 1,48 graad warmer.
Waar gaat dit heen.
Dat betekent dat er op sommige plaatsen meer regen gaat vallen (vanwege meer verdamping) en op andere plaatsen juist minder.
Wat zegt het onderstaande plaatje over ons, het Middellands zeegebied, zuidelijk Afrika, de Sahara en de V.S. ?
In het bovenstaande plaatje is te zien dat men minder regen verwacht in het Middenlands zeegebied en juist meer bij ons maar ook in de Sahara. Zuid Afrika krijgt het ook moeilijk alsmede delen van Noord Amerika.
Een gemiddelde temperatuurverhoging van 1,5 graad lijkt niet zo erg, en misschien is het soms wel lekker, maar het geeft eigenlijk helemaal geen goed beeld van de ernst van de situatie.
De temperatuurstijging is namelijk helemaal niet gelijkmatig over de aarde verdeeld. Zo verloopt de opwarming in het arctische gebied 2 tot 3 keer sneller dan op de evenaar. De opwarming verloopt ook niet gelijkmatig in de tijd. Er kunnen bij een gemiddelde van één graad over het jaar ook periodes voorkomen van 40 dagen met bijvoorbeeld 10 graden hoger dan gemiddeld. In sommige gebieden worden steeds vaker temperaturen tot 50 graden gemeten en in steeds meer grote steden zonder bomen en met veel steenmassa loopt de temperatuur tijdens hittegolven op tot 45 graden.
Wereldwijd sterven jaarlijks ruim 5 miljoen mensen door extreme temperaturen.
Als de gemiddelde temperatuur op aarde nog één graad stijgt, kan in veel gebieden het aantal dagen per jaar dat de temperatuur boven de 35 graden komt verdubbelen. Dat is helemaal niet zo lekker. De grens waarbij mensen kunnen blijven leven ligt tussen 40 en 45 graden zodat men in diverse steden al volledig afhankelijk is geworden van airconditioning. Zonder die luxe stijgen de sterftecijfers bij een hittegolf.
In 2024 bleek dat de tien dodelijkste natuurrampen sinds 2004 nóg extremer waren door de invloed van klimaatverandering met minstens 570.000 doden wereldwijd. En dat al bij een opwarming van 1,3 graden Celsius. Bij een opwarming tussen de 2,6 en 3,1 graden zal de schade nog veel groter zijn.
https://www.worldweatherattribution.org/
Sinds 1900 is de aarde al gemiddeld 1,1 graden warmer geworden door het stoken van kolen, olie en gas. Boven zee is het sindsdien 0,9 graden warmer geworden, boven land 1,6 graden. Dat heeft wereldwijd gevolgen, namelijk hogere temperaturen en veranderende neerslagpatronen. De opwarming heeft al geleid tot meer extreme regenval en langere droogteperiodes. Dat heeft gevolgen voor ruim een miljard mensen. Dat kan in de nabije toekomst variëren van massale sterfte onder ouderen en kwetsbaren tijdens aanhoudende hittegolven en tot massamigratie en oorlogen door hongersnood.
De noordpool is sterk opgewarmd en nergens is de opwarming sneller. Het is er gemiddeld 2,8 graden warmer dan een eeuw geleden, waardoor grote hoeveelheden ijs in de zomer smelten. Hierdoor is het temperatuursverschil met de subtropen afgenomen. Daardoor wordt de straalstroom afgezwakt en blijven hogedrukgebieden langer op hun plaats. Daardoor wordt minder koele en vochtige lucht naar Europa gebracht en kan het zijn dat hittegolven veel langer aan blijven houden. Nergens gaat de opwarming sneller dan in het noordpoolgebied.
De temperatuur zal de komende dertig jaar in alle vijf uitgewerkte scenario's oplopen. Hoeveel is afhankelijk van de impact van maatregelen om de CO2-uitstoot te beperken. De prognoses variëren van een stabilisatie van 1 graad warmer tot zelfs meer dan 5 graden warmer.
Siberie was nog nooit zo warm. In de Alpen krijg je problemen. Zie hier
Op 16 augustus 2019 werd in Death Valley voor het eerst 54,5 graden aangetikt. Waarschijnlijk de hoogste tempertuur ooit op aarde gemeten.
Nergens gaat de opwarming sneller dan in het noordpoolgebied. Het is er gemiddeld 2,8 graden warmer dan een eeuw geleden, waardoor grote hoeveelheden ijs in de zomer smelten.
Voor de scheepvaart heeft dat voordelen. Dit jaar voer voor het eerst een olietanker zonder hulp van een ijsbreker via de noordpool naar Zuid-Korea. Zo'n reis is een stuk sneller dan helemaal via Afrika.
Voor het leven op aarde is al dat smeltende ijs minder prettig. De Noordpool werkt als een soort airco van de wereld. Als die kapot is, kan het weer flink in de war worden geschopt. Doordat de bodem in Siberië en Noord-Canada niet meer permanent bevroren is, komen de broeikasgassen in de grond vrij. Die hopen zich op in de atmosfeer, wat er weer toe leidt dat de aarde nog meer opwarmt. Bij de oplopende temperatuur verdampt veel water en dat wil weer terug naar de aarde. Door stormen en slagregens mislukken oogsten, mensen moeten soms noodgedwongen vluchten.
Met de gemiddelden wordt verdoezeld dat het Arctische gebied al twee keer ze snel opwarmt als de rest van de wereld. Dat de zomers veel sterker opwarmen dan de winters en de dagen veel sterker dan de nachten. Er wordt ook verdoezeld dat kustgebieden met een frisse zeewind koeler zijn dan droge zandvlaktes midden in de woestijnen en dat gebieden met hoge luchtvochtigheid in combinatie met hoge temperatuur nu al onleefbaar zijn. Een voorspelling dat de aarde binnen enkele tientallen jaren gemiddeld 2 graden zal opwarmen zegt dus eigenlijk helemaal niets. Een dergelijke voorspelling is eigenlijk verontrustend geruststellend.
In Nederland is de gemiddelde temperatuur afgelopen honderd jaar al 1,9 graden gestegen - bijna dubbel zoveel als de gemiddelde opwarming wereldwijd. Het aantal zomerse dagen per jaar nam hier met bijna twintig toe, het aantal vorstdagen met ongeveer hetzelfde aantal af. De hoeveelheid neerslag is met ruim 20 procent gestegen; hevige stortbuien komen veel vaker voor.
Hoe Nederland opwarmt is heel mooi hier te zien.
Het eerste ga je opwarming merken aan het weer en aan kwetsbare ecosystemen als poolgebieden en koraalriffen. Vooral hittegolven en droogtes nemen toe. Droge gebieden droger, natte streken natter.
Ernstige verstoringen in lagergelegen kustgebieden, water- en landbouwproblemen in Afrika en Azië, sterfte door hittegolven (nl in Azie) problemen met visserij aan tropische kusten en aardverschuivingen.
Hier moeten we ons aanpassen aan hitte, zwellende rivieren en riooloverstromingen.
E.e.a. kan ook gaan leiden tot grote kantelpunten als de dooi van de permafrost waardoor veel methaangas vrij gaat komen (dat is een nog erger broeikasgas) of het afsmelten van de ijskap op Groenland of het weggelijden van de Arctische gletsjers in zee (die de zeespiegel alleen al 2 meter laten stijgen). In totaal kan de zeespiegel dan 6-9 meter stijgen.
De gemiddelde mondiale temperatuur van de oceanen was de hoogste ooit gemeten en ook de hoeveelheid warmte die door de oceanen wordt geabsorbeerd verbrak records. 90% van de warmte die door broeikasgassen de atmosfeer niet kan verlaten, wordt in de oceanen opgeslagen. De opwarming van de oceanen gecombineerd met het smelten van ijs op land leidde tot een stijging van de mondiale gemiddelde zeespiegel van 67 mm ten opzichte van 1993, toen de satellietmetingen begonnen
Waar is de stijging van afhankelijk
Er valt energie (van de zon) op aarde. De aarde zendt die ook weer uit. Als er minder uit gaat dan in komt warmt de aarde op. (= de stralingsforcering) De uitgezonden straling heeft twee componenten: gereflecteerde straling en warmtestraling.
De zon straalt 340 W/m² op de aarde. In de 11 jarige zonnecyclys varieert dit 0,1 % dus dat effect is niet groot. waarvan gemiddeld zo'n 30% wordt gereflecteerd (de planetaire albedo). Dit kan variëren van 80% in het geval van ijs en sneeuw tot 10% bij wateroppervlakten. De overige 70% wordt geabsorbeerd, waarbij de atmosfeer 74 W/m² opneemt van de resulterende 239 W/m² en het aardoppervlak 165 W/m². Variaties hierin worden veroorzaakt door een wisselende albedo, de wisselende zonneconstante zelf en veranderingen in de samenstelling van de atmosfeer (broeikasgassen, wolkendek, atmosferische reflectie en absorptie).
De weerkaatsbaarheid van de aarde, ofwel het albedo, wordt bepaald door de kleur van de bodem (sneeuw en ijs weerkaatsen veel zonlicht) en door een veranderde concentratie aerosolen. Bekende aerosolen zijn wolken, mist en smog, maar ook zwevende vaste deeltjes, zoals luchtvervuiling en Saharastof worden hiertoe gerekend.
In de zomer van 2050 zouden de veendijken in Nederland kunnen bezwijken, de binnenschepen in ondiepe rivieren kunnen stranden en de stroomvoorziening haperen doordat elektriciteitscentrales te weinig koelwater kunnen tappen.
We krijgen
- meer regen in de winter
- meer extreme neerslag
- meer hittegolven, want vaker wind uit het oosten
- de zeespiegel zal in het jaar 2100 35 85 cm. zijn gestegen
Kritieke zaken m.b.t. klimaatverandering zijn
1. Het Amazone gebied
2. De noordatlantische golfstroom
3. Het Groenlands ijsdek
4. De Arctische cicumpolaire golfstroom
5. Het West acrtische ijsdek
6. Het Tibetaans plateau
7. De Sahara
9. De Aziatische moesson
10. Methaanhydraat
11. El Nino
Tot de zichtbaarste gevolgen van de klimaatverandering behoren de extreme weerfenomenen. Die veroverden vorig jaar een vaste plek in de nieuwsberichten. Van overstromingen en stormen tot bosbranden en droogte: extreem weer dreef steeds meer mensen op de vlucht en kostte de economie miljarden. De zwaarste storm was Haiyan op de Filipijnen. Nooit eerder werden bij een storm die aan land kwam, zulke hoge windsnelheden gemeten. De klimaatverandering had vorig jaar ook zware gevolgen voor de oceanen, met opnieuw sterk smeltend noordpoolijs, een almaar stijgende zeespiegel, verzuring en methaanuitstoot.
Klimaatverandering kan wereld 5,5 triljoen kosten
De opwarming van de aarde kan de wereldeconomie tot 5,5 triljoen kosten als regeringen wereldwijd de komende tien jaar geen radicale maatregelen nemen. Daarvoor waarschuwt Sir Nicholas Stern, voormalig bestuurder van de Wereldbank in een rapport. Hij waarschuwt dat het aantal klimaatvluchtelingen - mensen die hun huis moeten verlaten als gevolg van droogte of overstromingen - tot 200 miljoen kan stijgen. Bovendien is er kans op een wereldwijde economische recessie.
Koraalriffen
In oceanie en Australie heeft het koraalrif het moeilijk. De lucht is gegaan van 320 ppm CO2 naar 400 ppm. Hierdoor wordt de oceaan zuurder en sterven de algen af wit koraal achterlatend, Ook 1 graden temperatuursverhoging is desastreus voor de koraalriffen. Bij 450 ppm zijn de effecten zo dat de koralen zullen verdwijnen en bij 600 ppm hou je slijmerige toestanden over met veel zeeanemonen.
Koraalriffen gaan bij temperatuurstijging vanaf 1,5 graden simpelweg verloren. En we zitten op dit moment al boven de 1,1 graad.
Overal ter wereld verdwijnen koraalriffen door klimaatverandering, baggerwerk, vissen met sleepnetten of dynamiet en milieuvervuiling. Hoewel ze slecht 0,01 procent van het oceaanoppervlak beslaan, herbergen koraalriffen 25 procent van al het leven in zee. Ze leveren voedsel aan ruim een miljard mensen en beschermen 71.000 kilometer kust waar 200 miljoen mensen wonen. In de afgelopen dertig jaar is de helft van al het koraalrif in de wereld gestorven en verdwenen. Zo verloor het Great Barrier Reef in Australië, met 2300 kilometer lengte het grootste koraalrif ter wereld, al de helft van zijn koraal. Een derde stierf de afgelopen twee jaar door verbleking omdat de watertemperatuur steeg. 44 procent van al het koraal in de wereld wordt bedreigd.
In Breda zijn ze met een pilot fabriek bezig om uit te zoeken hoe je koralen kunt kweken via het principe van verticale landbouw. Lampen, kleppen, watertemperatuur of andere waardes kunnen allemaal automatisch aangestuurd worden. Door AI aangestuurde robots kunnen het koraal in de bakken schoonborstelen of -blazen. Dat scheelt een hoop handwerk. Als het lukt kunnen fabrieken worden gebouwd bij de riffen. (2024)
Zeespiegelstijging
Als de zeespiegel stijgt verdwijnen eilanden als Tuvalu en moeten alle mensen die er wonen een ander onderkomen zoeken. De landbouwgronden staan nu al onder zout water en eigenlijk wordt al het voedsel al aangevoerd met grote schepen. Bij de zuidpool begint het water zoeter te worden (door het smeltwater) en warmer waardoor het water niet meer zo naar grote diepte zakt. Daardoor zakt ook minder CO2 naar beneden normaal goed voor 40 % voor de CO2 die verdwijnt. Fytoplankton uit de wereldzeeen zorgt voor 50 % van alle zuurstof op aarde. Zie hier.
In het Amazonegebied bedreigt droogte en bosbranden het regenwoud waar 1/3e van de totale biodiversiteit zich bevindt. Op sommige plekken is niet 'e'en boom van dezelfde soort. Het is zo rijk. Evolutie gaat ook heel snel en bomen moeten zich altijd maar weer weren tegen nieuwe bacterien of schimmels. Vandaar zijn er heel veel geneeskrachtige stoffen te vinden in de begroeiing. De oceanen worden warmer waardoor de vochtige lucht daar naartoe stroomt hetgeen droogtes geeft. Bij droogte sterven grote bomen eerst. Bovenin het bladerdak is het heel heet en het is moeitijk water op zo'n grote hoogte te krijgen. Vervolgens vallen de bomen om en krijg je grote open plekken in het woud wat de ondergrond nog warmer maakt. Van de CO2 gaat 40 % de atmosfeer in, 30 % de oceanen en 30 % in de bosnestelen. sen. Door de opwarming zetten we 2/3e van de biodiversiteit op het spel. 1 boom kan al gauw 500 liter water per dag opnemen en verdampen. Als het bos vaker afbrandt wordt een kantelpunt bereikt dat het eerst langdurig overgaat in grasvegetaties waarin geen bomen kunnen nestelen. Zie hier.
In Afrika heb je oerwouden die niet alleen CO2 opnemen maar die met name waterdamp produceren. Hierdoor ontstaan wolken die uitregenen in droge gebieden. De Indische oceaan wordt warmer en de Sahara ook. Hierdoor gaan er meer winden waaien naar het centrum van de Sahara hetgeen ook weer regen kan aanvoeren. Alles wordt steeds onvoorspelbaarder. Het Fynbos in Zuid Afrika heeft 9000 soorten waarvan 6000 alleen daar voorkomen. Als het droger wordt zal dat desastreus zijn voor de biodiversiteit daar. Zie hier.
In Groenland warmt het klimaat meer op dan elders. Nu al 3 graden warmer (en elders gemiddeld 1 graad). Gletschers trekken versneld terug, smeltwater zakt naar de diepte en lift de ijskap op met het gevaar dat het de zee in glijdt. In de laatste honderd jaar zijn de gleschers evenveel teruggetrokken als in de laatste 10 jaar. Zie hier.
Meer over de gevolgen is te zien onder de onderstaande links.
Intense en dodelijke hittegolven komen vijftig maal meer voor in de laatste dertig jaar, dan daarvoor. Voor die toename is geen andere oorzaak dan de klimaatverandering, stellen wetenschappers. Tussen 1981 en 2010 kreeg 10 procent van het wereldoppervlak te maken met extreme hittegolven. Dat is 50 tot 100 maal meer dan de 0,1 tot 0,2 procent tijdens de periode 1951 – 1980. Er vallen al enkele jaren vele doden door de klimaatverandering. Het eerste rapport hierover uit 2009, gepresenteerd door voormalig VN-topman Kofi Anan, kwam uit op 300.000 klimaatdoden per jaar, voor 99% in armere landen, waar men niet tegen de nieuwe klimaateffecten is opgewassen. In 2010 volgde een tweede rapport en in 2012 het derde. In het laatste rapport (uitgave DARA, Madrid) komt men uit op 400.000 klimaatdoden en bovendien 4,5 miljoen andere slachtoffers per jaar door het gebruik van fossiele brandstoffen in het algemeen, bijv. vanwege de uitstoot van fijn stof. Kortom: meer fossiele brandstoffen zoals schaliegas, zal leiden tot nog meer klimaatdoden
Azië heeft last van een ongekende hittegolf. Die duurt nu al twee maanden en zorgt dat dagtemperaturen oplopen tot meer dan 40 graden Celsius. In Vietnam bereikte de temperatuur 44,2 graden Celsius, de hoogste temperatuur ooit gemeten in het land. In het naburige Laos werd het in mei 43,5 graden Celsius in de stad Luang Prabang, nog een record.
Hitterecords in Zuid-Europa, de Verenigde Staten, Latijns-Amerika en China, vies warm water voor de stranden van Mallorca en Miami, en tussendoor de extreme droogte en extreme buien: de nieuwe wereld dient zich in alle hevigheid aan, dit jaar.
In februari lag er recordweinig zeeijs voor de kust van Antarctica; Europa beleefde de warmste september ooit; op zee was het oceaanwater vanaf april tot december recordwarm; en juli en augustus waren de twee warmste maanden ooit op aarde gemeten. In Europa is 2020 voorlopig recordhouder: 0,17 graden warmer dan afgelopen jaar. Maar 2023 was wel een volle graad warmer was dan het gemiddelde over de jaren 1991-2020.
Nederland
Nederland was niet alleen kletsnat in 2023, maar ook recordwarm: het werd gemiddeld 11,8 graden. Dat is een klein beetje warmer dan in 2020 en 2014, toen werd het 11,7 graden. De temperatuur in een gemiddeld jaar is 10,6 graden.
In een 'normaal' jaar valt er in Nederland 853 millimeter regen, in 2023 was dat 1160 mm. Het vorige record was 1109 mm in 1998. Tussen 13 mei en 20 juni viel er geen druppel regen in De Bilt. Die periode van 39 dagen was een record. In 2007 was het 33 dagen.
Wolken
Hoge wolken dragen bij aan het broeikaseffect, dat leidt tot opwarming. En lage, witte wolken weerkaatsen de zonnestraling. Dat heeft een afkoelend effect.
Sinds eind jaren tachtig weten we dat wolken gemiddeld genomen een afkoelend effect hebben, vanwege die lagere wolken. De grote vraag is alleen of dat afkoelende effect sterker of juist zwakker wordt in een opwarmend klimaat.
Klimaatmodellen
In 2023 ziet men dingen die ze niet goed snappen. Die verrassende afname van het zee-ijs bij Antarctica, die niemand zag aankomen. Een opwarming van de Stille Oceaan, tegenovergesteld aan wat we hadden verwacht. Een droogte in het zuidwesten van de VS die de modellen niet hadden voorzien...
Of neem de stormen in 2023 in Frankrijk en Groot-Brittannië. Een van de belangrijke nog openstaande vragen is of stormen elkaar in de toekomst sneller gaan opvolgen.
'Of neem neerslag. We hebben hier nu een enorm lange regenperiode. Het is moeilijk te zeggen of dat statistisch betekenisvol is, maar langere perioden met regen of droogte kunnen ook een gevolg zijn van klimaatverandering.
In 2023 was het in Europa 2,6 graden warmer dan halverwege de 19de eeuw. Wereldwijd is het nu al een jaar lang 1,5 graad warmer.
In grote delen van Europa breekt de temperatuur record na record, met vele bosbranden tot gevolg. Vooral in Zuid-Europa zet de bevolking zich schrap tegen ongekende hitte, het kan in Portugal en Spanje dit weekend zelfs 45 graden worden.
Voor het eerst is in het Verenigd Koninkrijk op 19-7-2022 40 graden gemeten. In Nederland werd het in Mastricht 39,7 graden. Voor Zuid-Europa is dit al de tweede hittegolf dit jaar..
In Delhi heeft men van maart tot juni al vijf hittegolven te verwerken gehad met temperaturen tot 50 graden. Oogsten dreigen te mislukken. De ergste droogte in veertig jaar in het noordoosten van Afrika.
Juli 2021 was wereldwijd de warmste maand ooit gemeten.
De zomer van 2022 in Nederland:
18,6 oC terwijl gemiddeld 17,5 oC
834 zonuren terwijl gemiddeld 648
135 mm neerslag terwijl gemiddeld 224 mm
300 mm neerslagtekort terwijl gemiddeld 100 mm
Op diverse plekken op de wereld worden hitterecords gebroken. In Canada steeg het kwik ook al tot bijna 50 graden. (Door een combinatie van twee drukgebieden ontstond volgens Amerikaanse weerdeskundigen hoog in de atmosfeer een ‘hittekoepel’ die de aanvoer van koelere lucht vanaf de Stille oceaan belemmerde).
Lapland bereikte met ruim 33 graden de warmste temperatuur in meer dan een eeuw. Van de afgelopen 170 jaar werden 19 van de 20 warmste jaren geregistreerd na het jaar 2000.
Zo neemt de maand juli een top 10 plaats in van warmste julimaanden ooit gemeten in Azië, Noord-Amerika, Zuid-Amerika, Afrika en Oceanië. Azië beleefde zelfs haar warmste maand juli ooit gemeten.
Wereldwijd was de voorbije maand juli de warmste maand ooit gemeten op aarde. De globale gemiddelde temperatuur lag 0,93°C hoger dan het gemiddelde van 15,8°C en 0,02°C hoger dan het vorige record dat dateerde uit 2016. Gezien het relatief warme voorjaar is de kans dan ook groot dat het volledige jaar 2021 in de top tien van warmste jaren terecht zal komen.
De winter was de warmste ooit (misschien dat 1850 even warm was). 1,4 graden warmer dan de 2015/2016. Normaal is dat 0,1 graden warmer maar nu ?? In sommige gebieden van Europa lag de gemiddelde temperatuur zelfs zo’n 6 graden Celsius hoger dan gemiddeld tussen 1981 en 2010 het geval was.Ook in Moskow vroor het niet. De straatstroom op 10 km stond weken lang op West-Europa gericht waardoor warme lucht van over de oceaan werd aangevoerd. Het bloeiseizoen van planten begon 5 weken eerder dan normaal.
Nog nooit eerder lag de gemiddelde temperatuur in Europa tijdens de herfst zo hoog als in 2020.
Recent tikten de thermometers op het noordelijke randje van het Antarctisch Schiereiland 18,3 graden Celsius aan. En dat is ongeëvenaard.
Info over 2019 en de jaren er voor staat onderaan bij archief.|
Natuurrampen en klimaatverandering
In de afgelopen 20 jaar zijn er wereldwijd dubbel zoveel natuurrampen geregistreerd als tussen 1980 en 2000, zo blijkt uit een nieuw klimaatrapport van de Verenigde Naties. De extreme weersomstandigheden zijn door klimaatverandering verdubbeld. Droogte, bosbranden, extreme termperaturen en overstromingen hebben veel zwaar menselijk leed en economische schade veroorzaakt.
Er zijn tussen 2000 en 2019 in totaal 7348 rampgebeurtenissen geregistreerd, wat 1.23 miljoen levens heeft gekost en leidde tot bijna 3 miljard dollar (ongeveer 2,5 miljard euro) financiële schade. Ook is er verandering te zien in het type ramp: het aantal overstromingen verdubbelde. De komende jaren zullen volgens het rapport hittegolven de grootste uitdaging worden.
De opwarming in Nederland
Het Nederlandse klimaat is sinds 1950 twee keer zo snel opgewarmd dan het wereldgemiddelde. Hoe het klimaat in Nederland er waarschijnlijk in 2050 uit ziet en hoe de toestand van het klimaat nu is tov vroeger staat hier.
Volgens de prognoses (uit 2006) stijgt in 2050 de gemiddelde temperatuur in Nederland met 2,3 graden Celsius (in de winter) en 2,8 graden (s zomers) ten opzichte van het peiljaar 1990. De gemiddelde neerslaghoeveelheid neemt in de winter met 14 procent toe en in de zomer juist af met 19 procent. De zeespiegel stijgt met 20 tot 35 centimeter.
In de zomer van 2050 zouden de veendijken kunnen bezwijken, de binnenschepen in ondiepe rivieren kunnen stranden en de stroomvoorziening haperen doordat elektriciteitscentrales te weinig koelwater kunnen tappen.
We krijgen
- meer regen in de winter
- meer extreme neerslag
- meer hittegolven, want vaker wind uit het oosten
- de zeespiegel zal in het jaar 2100 35 85 cm. zijn gestegen
Het is allemaal te zien op http://www.klimaateffectatlas.nl/nl/
Aan de langjarige gemiddelden is te zien dat Nederland warmer wordt.
De gemiddelde jaartemperatuur stijgt.
De neerslag neemt toe.
Voor Nederland was 2016 geen recordjaar. Al komt het met een gemiddelde van 10,7 graden wel in de top tien van warmste jaren sinds het begin van de metingen in De Bilt in de vroege 18e eeuw. Nederlands recordjaar was 2014: toen lag de gemiddelde temperatuur op 11,7 graden. De winters worden minder koud, de lente en de herfst gaan langer duren.
Wat allemaal staat te gebeuren met het weer in Nederland tot 2050.
Steden staan bij meteorologen ook wel bekend als hitte-eilanden. Ze worden zo genoemd omdat de temperatuur er doorgaans hoger ligt dan in het omliggende landelijke gebied. In de stad kan het tot wel 7 graden warmer zijn dan op het platteland. Dit hitte-eilandeffect is in de meeste steden ’s nachts het sterkst. Tijdens hittegolven in de stad brengen nachten dus weinig verkoeling. Dit uit zich onder meer in een verminderde nachtrust onder stadsbewoners en een verhoogde sterfte door hitte in (grote) steden.
Steden hebben vaak een wat donkerder gekleurd oppervlak dan landelijke gebieden. Donkere kleuren – met zwart in het bijzonder – absorberen (bijna) alle golflengtes, terwijl gekleurde voorwerpen deze juist weerkaatsen. Dit maakt dat een groene appel groen is; het weerkaatst de ‘groene’ golflengte. Als gevolg hiervan wordt er in de donker gekleurde steden minder zonnestraling weerkaatst door het oppervlak en blijft er dus meer warmte hangen. Omwille van deze reden wordt in de stad Los Angeles onderzocht of het lichtgrijs verven van de straten helpt om de opwarming van de stad terug te dringen.
Verder wordt, door de geometrie van de stad, de weggekaatste straling relatief vaak weer opgevangen door een ander oppervlak (bijvoorbeeld een muur van een gebouw), in plaats van direct richting de hemel te verdwijnen. Dus als de straling al wordt weerkaatst, wordt het vervolgens geabsorbeerd door een ander gebouw. Een van de kenmerken van een hitte-eiland is dan ook hoogbouw of andere bebouwing van meerder verdiepingen, vooral gemaakt uit stenen materialen. In steden bestaat überhaupt het oppervlak vooral uit steen, beton, asfalt en andere materialen met een hoge warmtecapaciteit. Deze materialen koelen ’s avonds minder snel af dan het oppervlak in landelijk gebied. Ze blijven ’s avonds nog een tijd de warmte van overdag afgeven aan de lucht. Ook de toenemende betegeling van tuinen draagt zo bij aan het hitte-eilandeffect in steden.
Daarnaast is het oppervlak in steden grotendeels verhard en erop gemaakt om (regen)water zeer snel af te voeren. Een groot deel van het oppervlak is dus bijna altijd droog, waardoor er maar weinig verdamping is die warmte onttrekt aan het oppervlak. Bovendien is het aandeel vegetatie (bomen, parken e.d.) in steden vaak gering waardoor er eveneens weinig verdampingskoeling kan optreden. Vegetatie zet zonlicht om in verdampingsenergie. Dat betekent dat de energie van de zon niet gebruikt wordt voor het opwarmen van stenen en opwarmen van de lucht. Dus met veel vegetatie blijft een gebied ook koeler.
Als de noordpool warmer wordt ontstaat er een zwaker lage druk gebied waardoor de kou meer kan doordringen in Euroa en de V.S. Dat lijkt in de winter van 2012 en 2013 gebeurt te zijn. (AO = arcitische oscillatie, NAO = Noordatlantische oscillatie)
De zwarte lijn is de straalstroom. Die kan zelfs een loop vormen waardoor hoge drukgebieden blijven liggen op hun plaats zoals in de zomer van 2018.
Omdat de polaire gebieden veel sneller opwarmen dan de evenaar is het temperatuurverschil tussen polen en evenaar aanzienlijk kleiner geworden. Dit temperatuurverschil is de drijvende kracht voor enorme luchtverplaatsing en als gevolg zijn de luchtmassa’s en daardoor de snelheden van de straalstromen sterk vertraagd.
Het gevolg is een sterk meanderende stroming met grote lussen. Via die lussen komt regelmatig polaire lucht tot in de subtropische gebieden en omgekeerd tropische lucht naar de polaire gebieden. De sterker meanderende straalstromen met veel grotere lussen zijn vooral in de zomer en op het noordelijk halfrond goed merkbaar. De polaire vortex in het zuidelijk halfrond verloopt nog steeds wel min of meer als een cirkel rondom Antarctica en sluit daarom de polaire lucht als het ware in.
Minder fytoplankton
Sinds 1950 is de fytoplanktonconcentratie 40 % gedaald. Wat wordt gegeten door zooplancton -> vissen -> mensen en zeezoogdieren. Waarschijnlijk drijft het warmer geworden zeewater op de koudere langen in vindt er tegenwoordig minder uitwisseling plaats met die onderlaag. Alleen bovenin is genoeg zonlicht. De zone zonder mix breidt zich uit => minder algen => minder CO2 fixatie.
India
De aarde warmt ook op door roetdeeltjes die zonlicht absorberen en de lucht opwarmen. Boven Zuid Azie hangt een grote bruine wolk die de moesson beinvloed.Daarvan is 70 % van de economie van India afhankelijk. Die wordt minder voorspelbaar.Roetdeeltjes slaan neer op de gletschers van de Himalaya en die smelten daardoor extra snel. Er bevindt zich boven West China ook z'n bruine wolk die de oceaan op drijft. De wolken komen door uitlaatgassen van auto's maar ook door het verbranden van hout. De roetdeeltjes worden ingeademd door de mensen die koken overeenkomstig 20 pakjes sigaretten per dag. Men schat 500.000 doden erdoor per jaar. als de 600 miljoen mensen die zo koken betere houtbranders hebben scheelt dat enorm. Die bestaan en werken 80 % efficienter (Soeriga project). De mensen gebruiken ook petrolium lampen die erg veruilen. LED lampen die worden opgeladen met zonnepanelen kan ook. Lighting a billion lights project, Klimaatjagers 2013 VPRO India.
Methaan
Diep onder de zeespiegel, in de ijzige modder aan de randen van de continentale platen, loert een afschuwelijk monster. Een bevroren gevaarte dat, als het zou ontdooien, misschien wel in één klap evenveel energie kan vrijgeven als álle fossiele brandstoffen bij elkaar. 'Methaanhydraten', is de nogal scheikundige naam waaronder het monster schuilgaat. Vrij vertaald: enorme reservoirs moerasgas, vastgelegd in poreus ijs.
Het methaan komt omhoog uit de diepte, waar zuurstofloze microben het gas produceren. Door kou en druk blijft het gas opgesloten in ijs. Maar warm het zeewater en de -bodem op, en de hydraten kunnen instabiel worden en hun ontzaglijke lading broeikasgas vrijgeven - vermoedelijk precies wat er 56 miljoen jaar geleden gebeurde. Dat het gevaar niet denkbeeldig is, bleek bij de ramp met boorplatform Deepwater Horizon in 2010: die werd veroorzaakt door een explosie van opborrelende methaanmodder uit de diepte.
'Dit is echt een risico. En we hebben geen goed zicht op de grootte ervan', zegt hoogleraar Appy Sluijs. De wereld was 56 miljoen jaar geleden weliswaar warmer, maar voor het smeltgevaar maakt dat niet uit: daarbij draait het om de vraag hoeveel methaanhydraten door een beetje opwarming over de rand worden geduwd en instabiel worden. 'En dat weet niemand.'
Interessant: de prehistorische methaanuitbarsting kwam op gang toen de wereld ongeveer 2 graden was opgewarmd. 'Wat dat betreft is de 2 graden die we in de klimaatakkoorden hanteren als maximale opwarming superinteressant', vindt Sluijs.
Klimaatscaptici
Klimaatsceptici verliezen naarmate de gevolgen van klimaatverandering duidelijk worden steeds meer terrein. Een recent rapport van de VN wees al uit dat de kritische grens van 2 graden Celsius is gepasseerd. We zijn naar 4 graden Celsius onderweg. Conclusie: klimaatverandering is niet iets wat gaat gebeuren. Het is al gebeurd.
Maar sceptici konden zich tot voor kort op één ding beroepen: wetenschappelijk onderzoek zou aantonen dat de gevoeligheid van moeder aarde voor CO2-uitstoot wel meeviel. In het prehistorische tijdperk kon de temperatuur van 2 tot 10 graden Celsius oplopen als de CO2-concentratie verdubbelde. Volgens VN-onderzoek warmt de aarde in onze tijd ‘maar’ 2,1 tot 4,4 graden Celsius op. De CO2-concentratie zou vandaag de dag dus minder invloed hebben op het klimaat dan vroeger. Maar de situatie van nu is niet te vergelijken met 10.000 jaar geleden. Continenten lagen anders en er was een dik pak landijs Indien je daarvoor corrigeert warmt de aarde wel degelijk op door CO2.
De Atlantische oceaan is de laatste 50 jaar 15 maal sneller opgewarmd dan de duizenden jaren er voor. De opwarming wordt wel weer gedempt door oceaanstromingen. Ook de activiteit van de zon en vulkanen spelen een rol.
De laatste eeuwen was de temperatuur als onderstaand op het noordelijk halfrond.
Als de temperatuur 2 graden gaat stijgen dan wordt het 17 graden en dat is nog nooit voorgekomen (in de laatste 11.000 jaar). Het was duizend jaar geleden, tussen 890 en 1170, warm. Dat ging gepaard met een sterke uitbreiding van de bossen, tot in Rusland toe. Het ijs op Groenland smolt zover af dat de Vikingen zich er konden vestigen. Het land heet niet voor niets Groen Land. Ze konden zich ook vestigen in het huidige Noord Canada.
Na dit Middeleeuws Optimum daalde de temperatuur om een tijd min of meer gelijk te blijven, totdat tussen 1580 en 1850 een koude tijd optrad, die wel als de Kleine IJstijd wordt aangeduid. Sinds het begin van de twintigste eeuw is de gemiddelde temperatuur met ongeveer 0,74C gestegen.
Hun wetenschappelijke kritiek op het, in hun ogen veel te optimistische IPCC 6 rapport, valt uiteen in de volgende argumenten:
1.De referentie naar de gemiddelde temperatuur tussen 1850 en 1900 deugt niet. Zij stellen dat dit juist een uitzonderlijk warme periode was, vanwege enorme ontbossing met massaal verbranden van gekapt bos en gebruik van kolen. En ook dat er in de periode na 1900 juist veel zwavel aerosolen in de atmosfeer kwamen die juist voor afkoeling zorgden. Daardoor wordt de helling van de lijn in de tijd nogal verzwakt en als je die foute helling vervolgens lineair doortrekt, krijg je een nog grotere fout voor de toekomst. Volgens hen moeten we de opwarming refereren aan de pré-industriële periode rond 1750. Als we dat doen zijn we de 1,5 graad al gepasseerd.
2.Het praten over een gemiddelde voor de hele wereld en over het hele jaar geeft een veel te rooskleurig beeld over de werkelijke gevaren van klimaatopwarming. Juist de lokale (steden) en regionale pieken veroorzaken nu reeds enorme schade. Zo zijn er in verschillende periodes en streken al maandgemiddelden geregistreerd die 2,3 tot 10,8 graad Celcius hoger zijn dan in de pré-industriële periode. (Ik zou daar de Nederlandse zomer tot en met half oktober van 2018 aan toe kunnen voegen.)
3.Opwarming ijlt ongeveer 10 jaar na op de atmosferische concentratie van broeikasgassen. Dat betekent, met een halveringstijd van ruim duizend jaar voor CO2, dat we nog een flink stuk verder zullen opwarmen, ook als we nu onmiddellijk volledig zouden stoppen met elke emissie.
4.De positieve feedbacks, (positieve terugkoppelingen die het effect versterken) die op gang komen door het overschrijden van een kantelpunt (tipping point), worden onvoldoende belicht. De bekendste zijn:
- Het wegvallen van het albedo effect als het Arctische drijf-ijs weg is.
- De spectaculaire regionale klimaatverandering door vertraging van de straalstromen.
- De verdere afname van de zwavel emissie
- De stijging van de hoeveelheid waterdamp als één van de sterkere broeikasgassen ten gevolge van warmere zeeën en oceanen.
- De toename van methaan-uitstoot vanuit Arctische mariene sedimenten en ontdooiende toendra’s. Daarbij ook een verkeerde inschatting makend voor het opwarmend effect van methaan omdat in het Arctisch gebied de halfwaardetijd voor methaan veel langer is dan in de tropen en op de ons resterende termijn van circa 20 jaar één kilogram methaan tot minstens 100 à 150 keer zo veel effect heeft als één kilogram CO2.
Op grond van deze vijf sterkste positieve terugkoppelingen (er zijn er nog een paar meer) verloopt de opwarming niet lineair maar exponentieel en vanaf een bepaald punt onomkeerbaar.
Vragen
1. Hoeveel graden gaat de temperatuur in Nederland toenemen t.o.v. 1990 in 2050.
2. Verwacht men dan meer of minder regen in de winter ?
3. Verwacht men dan meer of minder regen in de zomer ?
4. Is het nu op het Noordelijk halfrond warmer dan de afgelopen 11.000 jaar ?
5. Wanneer waren er zogenaamde kleine ijstijden ?
6. Op twee momenten was het vroeger warmer dan nu. Hoeveel jaar terug ongeveer ?
Archief
Het jaar 2019 was het op één na warmste jaar ooit gemeten en de afgelopen vijf jaar zijn gemiddeld de warmste jaren sinds de metingen begonnen, meldt de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO).
Voor oceanen geldt dat vorig jaar het warmste ooit was, sinds onderzoekers de temperatuur in oceanen zijn gaan meten. Het warmste jaar blijft 2016. In dat jaar was het natuurverschijnsel El Nino bijzonder krachtig.
Nederland had 25 juli een hitterecord van 40,6 graden. De temperaturen zijn 10 graden hoger dan normaal. In Frankrijk werd 46 graden gemeten. Amerika had een hittegolf met gevoelstemperaturen van 46 graden. In Churu India werd de onwaarschijnlijke temperatuur van 50,6 graden gemeten. Daar wordt de kans op misoogsten steeds groter. In Alaska is het veel te warm en is de gemiddelde temperatuur al 2 graden gestegen. Ook in Groenland, de VS, het oosten van Canada, Iran en het grootste deel van Afrika viel de gemiddelde temperatuur in de maand juli hoger uit dan gemiddeld. De Donau droogt langzaam op. Australië kende een recordzomer die een vernieling veroorzaakte van bijbelse proporties, inclusief massale sterfte van paarden, vleermuizen en vissen overal in het land, terwijl het eiland Tasmanië in brand stond. In Japan zijn tientallen doden gevallen door de aanhoudende hitte. In de hoofdstad Tokio zijn sinds begin augustus zeker 39 mensen omgekomen als gevolg van een hittegolf. 35-38 graden maar heel vochtig; alsof je in een sauna komt.
Na het 'all time-hitterecord' in 2019 van 40,7 graden in Gilze en Rijen volgden de extremen in het weer elkaar op. In het begin van 2020, tussen half februari en maart, was het een record-natte periode. Nooit eerder zó nat. Een gortdroge periode volgde, ook weer erg bijzonder. Het meteorologische voorjaar dat we beleefden tussen maart en eind mei was het zonnigste ooit.
Daardoor ging het land gebukt onder aanhoudende droogte, omdat weinig neerslag viel voor de tijd van het jaar. De grondwaterstand ging snel naar beneden, waardoor de toplaag van het land kurkdroog was. Het gevolg: stofwolken en natuurbranden. Niet eerder was er zo'n tekort aan neerslag in de periode tot juni dit jaar.
Eind juni volgden juist extreme buien, waarbij in zeer korte tijd 80 millimeter neerslag viel. Onder andere in Chaam, Nieuwkuijk en Vlijmen leidde dat tot grote wateroverlast. Juli was juist weer aan de 'koude kant', tot de laatste dag van die maand uitschoot qua temperatuur. Sinds het begin van de metingen van 1901 verliep die dag niet zo warm. Eindhoven haalde 34,9 graden, Gilze en Rijen 34,7. Nog nooit was het vijf dagen op een rij 35 graden of meer. Er ontstond voor het eerst een hittegolf van 8 dagen waarbij het een aantal dagen ver boven de 30 graden was.
In september werd de hoogste temperatuur ooit gemeten, 35,1 oC. In november waren enkele dagen de warmste ooit. 9 november bij 20 oC.
Bosbranden van Griekenland, Portugal, Australië, Californië tot in Zweden en Siberië. Hittegolven in Alaska, Canada, Californië, Japan, Zuid Korea en heel West Europa. In Lissabon 45 graden, Sevilla 39, Nederland 35 graden en in Turku (Zuid Finland) 32 en in Oslo en Stockholm 30 graden. In Seoul (Zuid Korea) werd het 39 graden. Op 2 augustus was het bij Svalbard, nabij de Noordpool slechts 19,5 graden Celcius, maar dat is wel 14 graden warmer dan het daar gemiddeld op die datum was tussen 1981 en 2011. Het water voor de kust van Florida, in de Golf van Mexico en de Caraïbische zee was 33 graden. Dat belooft een goed jaar te worden voor de cyclonen.
25 juli: Scandinavie Schotland Ierland Balitsche staten Nederland en het noorden van Duitsland kennen de grootste temperatuurafwijkingen ooit. Bosbranden in Zweden zijn al vanuit de ruimte te zien. De landbouwproductie loopt er ernstig gevaar en her en der wordt al de noodtoestand voor boeren afgekondigd. In Japan is de ongekende hittegolf nu natuurramp verklaard. In Tokyo was het 41 graden. In de V.S. heerst een zeldzame droogte. Wilde paarden vinden geen water meer. Afganistan zit met de grootste droogte sinds decennia.
Uitzonderlijk sterke orkanen, slopende hittegolven met temperaturen tot boven de 50 graden, zeer hevige regenval of juist grote droogte, 2017 had het allemaal. Het is duidelijk dat ons klimaat verandert.
De wetenschappers wijten dit aan de recordhoeveelheden kooldioxide (CO2) op aarde.
Om spullen te fabriceren, auto te rijden of huizen te verwarmen is energie nodig. Die wordt geleverd door de verbranding van olie, steenkool of aardgas. Jaarlijks jaagt de wereld 30 miljard ton CO2 de lucht in. Door al dat gas houdt de aarde de warmte van de zon vast.
2017 zit in de top 3 van warmste jaren ooit. Het record van 2015 werd gebroken in 2016, maar dat komt mede door El Niño, een klimaatverschijnsel, waarbij het water rond de evenaar sterk opwarmt. Dit jaar hebben we juist te maken met la Niña, de tegenhanger van El Niño. Dat heeft een dempend effect op de temperatuur. Zonder la Niña had 2017 ongetwijfeld het temperatuurrecord van vorig jaar aan diggelen geslagen.'
Australië kampt sinds vrijdag officieel met de langst aanhoudende hittegolf uit de historie. Ook vrijdag werden er in Sydney weer temperaturen boven de 35 graden Celsius gemeten. Dat gebeurde voor de tiende dag op een rij. Sinds het begin van het meten 158 jaar geleden is dat nog niet voorgekomen. De temperaturen zitten bovendien ver boven de 35 graden Celsius. In sommige gebieden komen de pieken zelfs ver boven de 40. De hoogst gemeten temperatuur is 48,2 graden Celsius.
2016 weer het warmste jaar ooit.
De stijging baart het meeste zorgen op de Noordpool. Droogte trof onder meer Afrika. In diverse landen kregen bewoners te met het hitterecords.
Klimaatverandering leidt tot meer extreem weer: uitschieters in temperatuur, zwaardere stormen, meer neerslag, langere perioden van droogte. Ook de patronen van zacht weer veranderen. Sommige gebieden op aarde zullen minder aangename dagen krijgen en andere juist meer.
In de tropen zal het aantal dagen van gematigd weer het sterkst afnemen, als gevolg van stijgende temperaturen en toenemende luchtvochtigheid. Tegen het eind van de eeuw zullen in delen van Afrika, Azië en Latijns Amerika 15 tot 50 minder aangename dagen per jaar voorkomen, zo voorspellen de onderzoekers.
Januari 2013 is ‘extremely hot geweest in Australië. Vooral van 1 tot en met 10 januari was sprake van moordende hitte. Op 1 januari werd het in Munglinup West (Western Australia) 46,1º. Op een aantal locaties is het in januari niet eerder zo ‘mensonterend’ heet geweest. Zeer bijzonder was ook de gemiddelde maximumtemperatuur van maandag 7 januari in geheel Australië. Deze waarde bedroeg 40,33º.Het record is vooral indrukwekkend omdat Australië zo’n enorm groot land is. Met een oppervlakte van 7.692.024 km² is Australië het op vijf na grootste land ter wereld! Een curieus bericht kwam tijdens de hittegolf uit Oodnadatta in Southern Australia. Daar was het zo heet dat het plaatselijke pompstation stopte met de verkoop van brandstof omdat de benzine begon te verdampen!
De recente extreme hitte alsmede de helaas onvermijdelijke bosbranden zijn het gevolg van atmosferische condities die in zomer van 2013 ook grote delen van de Verenigde Staten parten speelden. Een omvangrijke en uitermate stroperige ‘heat dome’ (warmbloedig hogedrukgebied op hoogte) die zichzelf in stand houdt vanwege langdurige droogte en warmte.
Stofstorm op zee bij Australie.
Websites
 |
Websites | Filmpje |
 |
http://www.my-nrg.nl/mynrg/jsp/MyWorld/broeikas.swf |
Filmpje |
 |
http://duurzaamheid.kennisnet.nl/aarde/klimaat/klimaat |
Alles over het broeikaseffect |
|
http://www.novatv.nl/index.cfm?ln=nl&fuseaction=videoaudio.details&reportage_id=4673 |
Belangrijkste momenten uit de film van Al Gore |
| |
http://www.opwarmingaarde.nl/ipcc/vierde.aspx | Voorspellingen over de toename van CO2 en de temperatuur door het IPCC. |
 |
http://www.uip.nl/inconvenienttruth-trailer.html
|
Spectaculair filmpje over An inconvenient truth van All Gore. |