Systeemtransities / opbouw en afbraak

Systeemtransties volgen bepaalde paden en fases.

De fases zijn te vergelijken met afkoelen en uitkristaliseren zoals gebeurt wanneer een gasfase via een vloeibare fase naar een vaste fase gaat door afkoeling. Dat kan je uitkristalliseren noemen.

Als b.v. ijs (vast) wordt verwarmd tot water (vloeibaar) en dan door tot waterdamp (gas) dan kan je dat verdampen noemen. 

Zo bevinden zich ideeën vaak in een fase die nog alle kanten op kan (gasfase).
Concepten en modellen zijn nog vloeibaar en kunnen nog redelijk gemakkelijk aangepast worden (vloeibare fase).
Producten en vaststaande theorien staan vast (vaste fase).

In de vloeibare fase bij hoge dichtheden en met genoeg activerings-energie of susbsidies ontstaan het meest gemakkelijk nieuwe verbindingen en oplossingen.
Als die dan verder worden uitgewerkt krijg je vast uitgewerkte veranderingen.

Bestaande structuren die niet meer kloppen moeten de omgekeerde weg ondergaan. Ze moeten eigenlijk verdampen om de nieuwe structuren te laten uitkristalliseren. 

Bureau Drift heeft het over dat de nieuwe wereld na de transitie via experimenten (gas) gaat naar versnellen waarna het gaat interfereren met andere vernieuwingen waarbij de som meer is dan de delen =emergentie waarna een kantelpunt wordt bereikt (in de vloeibare fase) en de vernieuwing doorzet en wordt geinstitutionaliseerd waarna een nieuwe stabiele fase wordt bereikt en alles is uitgekristalliseerd. Het is dan van de vraag waarom de transitie nodig is en alle ideeën daarbij over wat en hoe uitgekristaliseerd in dat hebben we nodig en realiseren we. 

We vergeten vaak dat er ook energie en geld nodig is bestaande strukturen fatsoenlijk en niet te rigoreus af te bouwen.  Zij beginnen te destabilseren (zoals onze olie-industrie) waarna ontwrichting ontstaat (als veel pompstations over moeten op elektrische laadstations) er chaos ontstaat waarna geleidelijk alle pompstations verdwijnen en worden uitgefaseerd. Dat geldt ook voor onze kolen- en gascentrales en onze chemische industrie die anders moet gaan werken.

Afbreken 

diverse emoties doordringen duurzaamheidsgerelateerde transformatieve leerprocessen. Hieronder vallen zowel negatieve emoties voor nieuwe leerervaringen met betrekking tot duurzaamheid (bijv. verdriet, schaamte, walging, schuldgevoel) als positieve emoties in de context van sociale uitwisseling (bijv. ontzag, dankbaarheid, plezier) en geassocieerd met nieuw gevormde acties (bijv. vervulling, trots).

houdt in dat je afstand neemt van en afstand doet van vaardigheden en praktijken; normen, waarden en overtuigingen; en mindsets en
wereldbeelden

kan worden getriggerd door “vormen van crises” en/of “vormen van confrontatie”

kan worden gekarakteriseerd als emotioneel pijnlijk

kan worden mogelijk gemaakt door “unlearning facilitators”, die personen die zich niet bewust zijn of terughoudend zijn om te ontleren, kunnen inspireren en ondersteunen

en “unlearning spaces” zijn belangrijk voor ontleren en duurzaamheidstransities.“

Blootstelling aan duurzaamheidscrises kan leiden tot sterke emotionele reacties die op de lange termijn ook de geestelijke gezondheid kunnen beïnvloeden (Burke et al. 2018; Lund et al. 2018), zelfs wanneer mensen nog niet direct worden getroffen (Ogunbode et al. 2021).
Tot die negatieve emoties behoren frustratie (Verlie 2019), verdriet (Cunsolo en Ellis 2018), angst en bezorgdheid (Ojala et al. 2021), die ontstaan ​​wanneer mensen worden geconfronteerd met problemen zoals klimaatverandering, verlies van biodiversiteit en sociale onrechtvaardigheid.

De hopeloosheid die soms met deze emoties gepaard gaat, kan mensen er zelfs van weerhouden zich in te zetten voor een duurzame toekomst (Grund en Brock 2019). Dit kan resulteren in een negatieve feedbackloop tussen versnellende duurzaamheidscrises en verlamming van actie (Coffey et al. 2021).“

Leven met transformatieve verandering vraagt ​​van ons om verschillende vaardigheden, verschillende manieren van leren en afleren,
verschillende manieren van denken en doen, verschillende manieren van omgaan met en relateren aan veranderende werelden te ontwikkelen.
Hiervoor moeten we ons bezighouden met “praktijken van het dragen van werelden: de pijn van het einde van de wereld die we hebben
gekend verdragen, en werken aan het genereren van veelbelovende alternatieven. Als zodanig herconfigureren deze processen het zelf en zijn relaties” (Verlie, 2019).

Als onze wereld instort door maatschappelijke uitdagingen, en we afscheid moeten nemen van praktijken, structuren en – uiteindelijk – bepaalde manieren van leven, lijkt er nauwelijks een overweging te zijn voor rouwen of loslaten.
Kunnen we echt nieuwe toekomsten omarmen met betrekking tot duurzaamheidstransities, een kleine groenere voetafdruk, minder consumptie, etc. zonder enige ruimte voor een proces van rouwen en loslaten?

Dr. Kristina Bogner

Het uitfaseren zijn vaak emotionele processen waar we oog voor moeten hebben.

When our world collapses due to societal challenges, and we have to say farewell to practices, structures, and – in the end –
certain ways of living, there hardly seems to be any consideration for grieving or letting go.
Can we really embrace new futures regarding sustainability transitions, a small greener footprint, reduced consumption, etc.,
without any room for a process of mourning and releasing?
(Coops, et al. 2024)

Tijd om rekening te houden met de emoties van mensen en praktijken in maatschappelijke transities.
Designing spaces for letting go.

Het gaat niet alleen om het loslaten van verdwijnende praktijken, maar ook het rouwen om verloren toekomstbeelden.

Een werkvorm:

Denk aan de toekomst van (duurzaam) onderwijs.
Wat is een toekomstbeeld dat je jezelf hebt voorgesteld, waarvan je het gevoel hebt dat je het bent kwijtgeraakt of aan het kwijtraken bent?
Of
Wat is een toekomstbeeld wat je lange tijd had, waarvan je denkt dat het niet meer mogelijk of haalbaar is?
Breng jezelf terug naar dit toekomstbeeld.
Waar hoopte je op?
Hoe voelde je je in deze toekomst?
Wat stelde deze toekomst voor?
Waarom is deze toekomst niet langer mogelijk?
Hoe voel je je bij het verlies ervan?
Schrijf dit 'verloren' toekomstbeeld op of visualiseer het.

Ontluikende toekomstbeelden

Terwijl dit toekomstbeeld verdwijnt of al verdwenen is 
Welke ruimte opent zich?
Wat kom er dan voor in de plaats?
Welk nieuw toekomstbeeld ontstaat?
Breng jezelf naar dit ontluikende toekomstbeeld
Waar hoop je op?
Hoe voel je je in deze toekomst?
Wat betekent deze toekomst voor jou?
Schrijf dit 'nieuwe’ toekomstbeeld op of visualiseer het.

Femke Coops Freelancer en Design Researcher

Bij veranderingen stuiten we vaak op een bepaald gevoel van verlies: oude gewoontes of vertrouwde structuren moeten worden losgelaten, wat soms weerstand en ongemak oproept. De waarde van collectieve sensemaking kwam naar voren, evenals het belang van het thema verlies, ook in relatie tot de ruimte voor emoties binnen onderwijs. De emoties rondom verandering, zoals verontwaardiging, kunnen juist worden ingezet als krachtige energiebronnen voor duurzame transities.
Tekenaar Bettina (van Bord en Stift) legde het als volgt vast..