Position paper
Middelbaar beroepsonderwijs kiest voor duurzame ontwikkeling
Het onderstaande position paper brengt onder woorden hoe een mbo-onderwijsinstelling zich kan commiteren aan duurzame ontwikkeling. Het Netwerk Duurzaam MBO roept alle mbo-scholen op dit position paper te ondertekenen en het getekende document toe te sturen naar de coordinator van het netwerk.
(College van) Bestuur en/of directie van . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(naam) ,
onderwijsinstelling voor middelbare beroepsopleidingen te . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ,
heeft/hebben besloten zich te verbinden aan het streven naar duurzame ontwikkeling van jongeren die bij de instelling een opleiding volgen. De volgende overwegingen vormen de achtergrond en motivatie voor dit besluit.
Een bewuste keuze
Tijdens de internationale conferentie van de Verenigde Naties te Johannesburg (World Summit on Sustainable Development)in 2002 is onder meer afgesproken dat duurzame ontwikkeling aandacht verdient in de curricula van alle onderwijsinstellingen. In navolging hiervan hebben de Verenigde Naties het decennium van 2005 tot 2015 uitgeroepen tot The Decade of Education for Sustainable Development (DESD).
Ook in Nederland wordt - in samenhang met Johannesburg - een nationale strategie voor duurzame ontwikkeling gemaakt. Via het programma Leren voor Duurzame Ontwikkeling van de Provincies en de ministeries OCenW, EL&I (voorheen LNV en EZ), I&M (voorheen V&W en VROM) en BZK worden initiatieven op dit gebied ondersteund. Een van die initiatieven heeft geleid tot de oprichting van de projectgroep Duurzaam Middelbaar Beroeps Onderwijs (DMBO). Deze groep maakt zich sterk voor de implementatie van duurzame ontwikkeling in het gehele middelbaar beroepsonderwijs.
Het concretiseren van duurzame ontwikkeling begint met het maken van keuzes. De rol van het onderwijs is mensen normen en waarden meegeven waardoor zij in staat zijn op verantwoorde wijze keuzes te maken. Het onderwijs leert mensen verder vooruit te kijken en een zoektocht aan te gaan naar geïntegreerde oplossingen.
Duurzame oplossingen kennen altijd een technische, sociale, economische en ecologische invalshoek. Dat betekent dat iedere discipline in het onderwijs met duurzame ontwikkeling te maken heeft. Dit gegeven legt verbindingen en geeft samenhang tussen de verschillende vakken en curricula.
Een ambitieus middelbaar beroepsonderwijs is noodzakelijk om tot normatief, integratief en vooruitdenkend handelen bij mensen te kunnen komen. Mensen in het onderwijs zijn de 'change agents' om tot duurzame ontwikkeling te komen. Het middelbaar beroepsonderwijs leidt mensen op die een duurzame toekomst herkennen en concreet met duurzame ontwikkeling aan de gang gaan.
Duurzame ontwikkeling
Het begrip duurzame ontwikkeling is door de VN-Commissie Brundtland in 1987 als volgt omschreven:
'Een ontwikkeling die voorziet in de behoeften van de huidige generatie, zonder de behoeften van toekomstige generaties in gevaar te brengen'.
Duurzame ontwikkeling is het met elkaar 'verzoenen' van ecologische duurzaamheid, sociale duurzaamheid en economische ontwikkeling. Dit is noodzakelijk omdat voor de toekomstige stabiliteit van de maatschappij, lokaal, regionaal, maar zeker ook op wereldschaal, spreiding van welvaart nodig is. Met een groeiende wereldbevolking vraagt dat om forse groei in de mondiale economie. De 'fysieke' wereld - levende en niet levende (ofwel de ecologie) - vormt de uiteindelijke basis van alle economische activiteit. De fysieke wereld moet dus in voldoende mate in stand worden gehouden. Nu al staan echter ten gevolge van menselijk handelen en de groei van de wereldbevolking de ecosystemen op aarde onder zware druk. Deze problematiek raakt alle mensen en verbindt enerzijds de gedustrialiseerde landen en ontwikkelingslanden en anderzijds de huidige en toekomstige generaties.
Sociaal-cultureel, economisch en ecologisch
De sociaal-culturele aspecten betreffen de ontwikkeling van mensen en hun sociale organisatie. De economische aspecten betreffen de economische infrastructuur en het efficiënt en eerlijk omgaan met natuurlijke en sociale hulpbronnen. De ecologische aspecten richten zich op natuurlijke ecosystemen en natuurlijke hulpbronnen. Die verschillende aspecten staan vaak op gespannen voet met elkaar, maar mogen niet van elkaar worden gescheiden.
Duurzame ontwikkeling is dus een concept waarbij verschillende belanghebbenden op verschillende schaalniveaus betrokken zijn: mondiaal, nationaal, regionaal en lokaal. Effecten op het ene niveau kunnen worden afgewenteld op het andere niveau. In duurzame ontwikkeling komen de verschillende systemen en schaalniveaus elkaar echter tegen. Het gaat daarbij om het bewaren van de balans tussen de ontwikkeling van economische, sociale en ecologische systemen. Groei van het ene ten koste van het andere tast duurzame ontwikkeling aan.
De kenniseconomie
Grote vraag is of we als samenleving in staat zijn onze kennis en vaardigheden zo te vergroten dat we verder richting kunnen geven aan duurzame ontwikkeling. Onderwijs is een van de belangrijkste middelen om te leren en te onderzoeken hoe we de aarde leefbaar kunnen houden voor onszelf en de generaties die na ons komen.
De studenten van nu zijn de professionals op de arbeidsmarkt van de toekomst. Duurzame ontwikkeling vraagt om het maken van keuzes en het vinden van creatieve oplossingen bij strijdigheid van belangen. Zowel overheden als bedrijven hebben behoefte aan mensen die niet alleen beschikken over gedegen vakkennis, maar die in hun opleiding ook hebben geleerd verschillende belangen af te wegen en naar de lange termijn te kijken.
Uitdagingen voor het middelbaar beroepsonderwijs
De maatschappij vraagt om studenten, docenten en onderzoekers die zich willen inzetten voor een wereld waar mensen ook in de toekomst in hun behoeften kunnen voorzien. Mensen die inzien dat we voor een duurzame wereld commitment en nieuwe kennis nodig hebben. Mensen die zorgvuldige belangenafwegingen kunnen maken en respect hebben voor andere mensen en culturen.
Onderwijs hoort daarom te inspireren, de creativiteit te stimuleren en mensen op te leiden tot kritische denkers, die nauw kunnen samenwerken met andere disciplines.
Het middelbaar beroepsonderwijs vervult een belangrijke taak door die nieuwe denkwijze te integreren in de manier waarop zij mensen opleidt. Daarnaast kan het middelbaar beroepsonderwijs nog meer dan voorheen het contact zoeken met de wereld buiten het onderwijs. Niet alleen de provincie, maar ook (internationaal georiënteerde) bedrijven, maatschappelijke organisaties en gemeenten maken bij hun streven naar duurzame ontwikkeling graag gebruik van kennis uit het beroepsonderwijs.
Tenslotte kunnen onderwijsinstellingen ook zelf een duurzaam management voeren in hun gebouwenbeheer, leermiddelengebruik, investeringsbeleid enz.
Verantwoord, zorgvuldig en transparant handelen vanuit bestuur, directie en management naar docenten, leerlingen en omgeving is bepalend voor de eigen verantwoordelijkheid die het middelbaar beroepsonderwijs heeft.
Vandaar dat we de noodzakelijke verplichtingen op ons nemen de resultaten te boeken die op de volgende pagina staan beschreven.
Ondergetekenden onderschrijven dat:
1. in de beginfase van alle opleidingen er aandacht komt voor het concept van duurzame ontwikkeling in relatie tot de opleidingsrichting.
2. tijdens alle opleidingen leerlingen leren hoe zij later met hun vakkennis kunnen bijdragen aan duurzame ontwikkeling. Dit wordt concreet uitgewerkt in competenties m.b.t. duurzame ontwikkeling die aan het eind van de opleiding zijn behaald en die vervolgens mogelijk opgenomen gaan worden in de kwalificatieprofielen.
3. leerlingen, vanuit hun eigen opleiding, leren samenwerken met leerlingen van andere disciplines (en van andere niveaus). Duurzame vraagstukken zijn complex. Om duurzame oplossingen te ontwikkelen, is het essentieel dat mensen met kennis van verschillende disciplines leren samenwerken. In opleidingen komt ruimte voor interdisciplinair en mogelijk interscolair onderwijs, waarin gewerkt wordt aan een concreet vraagstuk in relatie met duurzame ontwikkeling (liefst ook nog met een internationale component). Dit bij voorkeur vanuit opdrachten en opdrachtgevers (zowel intern als extern).
4. de bedrijfsvoering binnen de ROC's, vakscholen en AOC's beter kan aansluiten op duurzame ontwikkeling. Dit zal DMBO mogelijk gaan borgen via een keurmerk.
5. een contactpersoon per instelling duurzame ontwikkeling gaat coördineren.
6. een platform duurzame ontwikkeling onder de paraplu van de BVE-raad (nu MBO-raad) wordt ondersteund.
Plaats, datum Handtekening
Naam, functie, instelling
Eventuele kanttekeningen:
s.v.p. opsturen naar:
Netwerk Duurzaam MBO
t.a.v. Rob de Vrind
p/a Koning Willem I College
Postbus 122
5201 AC 's-Hertogenbosch