Schaarse grondstoffen
| Inleiding | Coltan |
| Olie gas | Kobalt |
| Metalen | Lithium |
| Goud | Fosfaat |
| Zeldzame aardmetalen | Uranium |
10 kritische aardmetalen worden gebruikt door Nederlandse bedrijven 80% van bedrijven heeft problemen met grondstoffen 97% van kritische materialen zijn in handen van China (Jan Rotmans)
De Oekraine schijnt de meeste zeldzame aardmetalen te bezitten op het Europese continent maar de mijnbouw is daarvoor nog amper op gang gekomen. Mijnbouw is natuurlijk bij uitstek een ‘not in my backyard’-fenomeen: niemand zit te wachten op een mijn naast zijn huis. Het delven van grondstoffen is – zeker in open mijnen – per definitie een smerige aangelegenheid die onomkeerbare veranderingen van het landschap veroorzaakt.
Acht van de tien bedrijven met het grootste aantal incidenten zijn eigendom van ‘machtige zakenlieden met nauwe politieke banden’, die zich weinig lijken aan te trekken van de menselijke kant van grondstoffenextractie. (2024)
Een elektrische auto heeft zes keer zoveel mineralen nodig als een conventionele en een offshore windmolenpark vereist dertien keer meer minerale hulpbronnen dan een gasgestookte elektriciteitscentrale van vergelijkbare grootte
Het probleem is niet dat er onvoldoende in de grond zit, maar dat de bestaande plannen tekortschieten. (2021)
Het winnen van grondstoffen gaat van de gemakkelijk bereikbare voorraden naar plaatsen die moeilijker te bereiken zijn, in meer bevolkte gebieden en in meer kwetsbare ecosystemen.
Op de ecologische onrecht atlas kan je zien waar dit plaats vindt.
Unilever meldde over 2011 een stijging van de grondstofkosten met 2,5 miljard euro. Niet de arbeidskosten, maar de grondstofprijzen bepalen tegenwoordig de winstmarge. Daarnaast zijn stijgende grondstofprijzen een sluipmoordenaar van de koopkracht van consumenten en is Europa voor zijn grondstoffen ongemakkelijk afhankelijk van politiek instabiele regio's als Noord-Afrika en China. "Europa heeft weinig eigen grondstoffen, behalve in de vorm van producten: de ontelbare auto’s, koffiezetapparaten, mobieltjes en spijkerbroeken van de Europese consument. Nu grondstofprijzen zo hard stijgen, wordt het rendabel die opnieuw te gebruiken. Door te recyclen krijgt de economische groei een stabiele basis."
Europa zou kampioen grondstofefficiëntie moeten worden" want de wereldwijde grondstoffencrisis gaat de winstgevendheid van Europese bedrijven bepalen. "Wie het goedkoopst produceert, wint de wereldwijde rally." Vandaar dat er een Europese interne markt moet komen voor afval. "Er zijn landen waar nog steeds 90 procent van het vuilnis op de storthoop belandt, terwijl recyclebedrijven in West-Europa capaciteit over hebben. Dat is dood- en doodzonde." Het gaat naar een fiscale stimulans voor gerecycled materiaal. Een lager btw-tarief kan bijvoorbeeld helpen om gerecyclede grondstoffen goedkoper en concurrerend te maken met primaire (rechtstreeks aan de aarde onttrokken) grondstoffen. Door uitbreiding van de Europese Ecodesign-richtlijn mogen dadelijk alleen nog producten op de Europese markt komen die zodanig zijn ontworpen dat de materialen herbruikbaar zijn. Er moet geïnvesteerd worden in de zoektocht naar alternatieve grondstoffen. De meeste winst is te halen in de sectoren voedsel, bouw en transport.
Grondstoffen raken natuurlijk ooit wel op, maar niet tijdens ons leven, noch tijdens dat van onze kinderen. Maar ondanks de grote voorraden zijn er drie overtuigende redenen om grondstoffen niet gedachteloos uit de grond te blijven halen en verloren te laten gaan. Het milieu zal de vervuiling nooit kunnen verwerken. Aan de vraag kan niet tijdig voldaan worden. En in Europa maakt men zich zorgen over de geopolitieke implicaties. Met name vanwege deze laatste reden schenkt ook de politiek steeds meer aandacht aan het grondstoffenprobleem. Een overstap naar de circulaire economie blijft dus een goed idee, maar wat is er dan voor nodig om naar zo’n circulaire economie te gaan?
Zuivere lucht, zuiver water en een schone bodem zijn al schaars geworden
Olie Gas
3/4e is al gewonnen.
Gas is er voorlopig nog genoeg hoewel Nederland al 2/3e van haar voorraden gewonnen heeft.(zie hier).
Sommige metalen zijn niet schaars maar de dag- en mijnbouw kan erg vervuilend zijn of grote stukken land in beslag nemen. Daarnaast vreet het winnen van metaal uit de ertsen energie.
De afgelopen jaren gingen de wereldhandelsprijzen van staal, koper en andere metalen scherp omhoog. Inmiddels zijn de prijzen weliswaar gedaald door de recessie, maar deze metalen worden weer beslist duurder als de wereldeconomie aantrekt. De vraag is groter dan het aanbod.
Goud (2021)
Goud steeg pas deze eeuw naar duizelingwekkende hoogten.
1 januari 1974 100 dollar per troy ounce
1 januari 2000 291 dollar per troy ounce
1 januari 2005 438 dollar per troy ounce
1 januari 2010 1096 dollar per troy ounce
1 juli 2011 1500 dollar per troy ounce
1 aug 2011 1700 dollar per toy ounce
1 febr 2012 1725 dollar per troy ounce
1 mei 2021 1790 dollar per troy ounce.
Door de gestegen goudprijs moet voor gouden ringen nu al op een setprijs vanaf 1600 euro worden gerekend. Daarbij wordt het meeste goud op een onverantwoorde wijze gewonnen. Het gaat ten koste van het milieu en mensenlevens.In een platinamijn in Zuid Afrika was in 2012 een staking voor betere omstandigheden en twee maal zoveel loon. 34 doden. Het winnen van 1 ounce kost 562 euro. In 2009 werd 7,2 miljoen ounce gewonnen in 2011 6,8 miljoen ounce. In mobieltjes zit 50 maal meer goud dat het gouderts dat men in Zuid Afrika naar boven haalt. Je kunt dus beter mobieltjes minen dan gouderts. Vandaar dat je steeds meer ziet dat je mobieltjes alleen nog maar kan leasen.
De Nederlandse bank heeft 612.000 kg goud. Sinds 2008 wordt niets meer bijgekocht. Tot nu toe heeft men 200 miljoen kg gedolven. Men zegt wel eens "Goud is het geld van de goden". 1 kg kost 49.000 euro. Een deel komt uit Suriname. In dat land is goud goed voor 80 % van de export. Daar zijn gebieden waar je kan spreken van genocide en ecocide. Mensen, planten, dieren worden aangetast en leggen het loodje. Vaak door kwik wat nodig is om het goud te winnen. Kwik tast het zenuwstelsel en de nieren aan. In Zwitserland wordt 80 % van al het goud geraffineerd en omgesmolten.
In 2012 daalde de prijs voor oud ijzer van 0,25 naar 0,20 euro per kg (door de recessie). Rood koper kst nog maar 5 euro per kg.
Door de behoefte aan steeds kleinere mobieltjes is men de laatste jaren steeds meer Coltan gaan gebruiken. Coltan is een grondstof voor bepaalde onderdelen van mobieltjes en laptops. De stof zorgt er voor dat die apparaten niet oververhitten. Een groot deel van het coltan dat gebruikt wordt, komt uit de grond in het oosten van Congo. Precies in het gebied waar ook de oostelijk laagland gorilla leeft. Om mijnen en wegen aan te leggen en om voldoende voedsel voor de arbeiders te verzamelen wordt een aanslag gepleegd op het regenwoud. Bovendien hebben verschillende rebellengroepen hun oog laten vallen op de lucratieve mijnen waardoor er veel gevochten wordt in de regio.
De populatie oostelijk laagland gorilla’s die in het gebied leeft is door deze activiteiten de afgelopen tien jaar naar schatting met 80% verminderd. Een schrikbarende ontwikkeling voor deze toch al kwetsbare soort. Met de gorilla’s dreigen ook talloze andere dieren te verdwijnen in het gebied.
Daarnaast gaat het geld van de winning vaak naar criminele krijgsheren. Want in 1994 vermoordden Hutu's 800.000 Tutsi's in Rwanda. Ze werden verdreven naar Congo. Vanuit Congo vielen de Hutu's vaker Rwanda, Burundi en Uganda binnen,. Die landen vielen op hun beurt weer Congo binnen om de Hutu's te dwingen er een einde aan te maken. Opeens exporteerden deze landen grote hoeveelheden zeldzame aardmetalen. Congo werd leeggeroofd (van Coltan en Kobalt). Het geld uit de delving gaat nu naar warlords en krijgsheren.
Dit moet voorkomen worden dus moeten Nokia, Apple en Samsung tegenwoordig duidelijkheid geven dat het geld niet bij de krijgsheren komt = Dodd en Frank wet maar of China hetzelfde doet is maar de vraag. Ér bestaat nu een eerlijke smart phone zie http://www.fairphone.com/ Over de coltan mijnen en mobieltjes zie https://www.youtube.com/watch?v=wQhlLuBwOtE&list=UUgb0tSlnPCMjUs31daylE5Q
Veel komt uit Congo. Daar heeft het bewind van Kabila de rechten verkocht aan Gertler waardoor ze er zelf super rijk van zijn geworden. De bevolking profiteert niet mee. Dan Gertler verkoopt de rechten weer aan het Zwitsere mijnbouwbedrijf Glencore e.a. Hij verdient 200.000 per dag. Het ABP heeft er voor miljoenen aandelen in. Gertler heeft 6 holdings aan de Amsterdamse zuidas. Kamervragen zijn gesteld maar er is nooit antwoord op gekomen. Het is corruptie en kleptomanie. Daarom staat Gertler op de zwarte lijst in de USA.
De bevolking is de dupe en probeert zelf een graantje mee te pikken door schachten te graven. Dit is heel gevaarlijk omdat het zeoliet waar de Kobalt in zit instabiel is. Hierdoor storten mijnen in en kinderen/volwassenen raken bedolven.
Rare earths zoals yttrium, scandium, lanthanum and the so-called lanthanides (cerium, praseodymium, neodymium, promethium, samarium, europium, gadolinium, terbium, dysprosium, holmium, rebium, thulium, ytterbium and lutetium) Dat komt omdat de wereldwijde productie komt uit China (antimoon, fluorspar, gallium, germanium, graphite, indium, magnesium, rare earths, tungsten), Rusland, of Congo (Kobalt, tantalum) en Brazilië (niobium and tantalum). Vaak kunnen de stoffen maar moeilijk vervangen worden of zijn ze slecht te recyclen.
Toen Amerikaanse mijnen open gingen verlaagde China de prijs zodanig dat die weer failliet gingen. Zo blijkt China de machtigste leverancier.
In 2010 stopte China met de export naar Japan vanwege een conflict. Vanalles viel stil. Ook verhoogden ze de prijs en vroegen bedrijven om naar China te komen omdat de prijs daar veel lager is en je leveringszekerheid hebt. . Dat deden ze.
In 2020 wil de EU meer onafhankelijk worden. Zelf gaan winnen b.v. in oude kolenmijnen en veel meer recyclen. Dat kan voor de helft van de vraag zorgen. Wat vrij is gekomen uit de ijzererstwinning in Zweden en Lapland kan ook een uitkomst geven.
In 2023 van men in Zweden 1 miljoen ton aan zeldzame aardmetalen in de ertslagen van Per Geijer, nabij de mijn van Kiruna.
Als de vergunningen rond zijn (kan 15 jaar duren) kan de winning starten.
In actieve kolenmijnen in Utah en Colorado zijn ‘sterk verhoogde concentraties’ zeldzame aarde aangetroffen.
Daarnaast moeten we alles wat Europa binnen komt veel beter hergebruiken. Nu wordt het achteloos weggegooid. Ook nieuw design zodat de zeldzame aardmetalen er makkelijk uit te verwijderen zijn.
Als dadelijk na 10-20 jaar de windmolens vervangen moeten worden zou je een recycle industrie op kunnen zetten.
Ok printplaten moeten dan gerecycled worden.
Het is heel licht en daarom zo geschikt voor batterijen in auto's. In een auto wegen de batterijen 400 kg. Het hoofdbestanddeel is lithium. In de Atacamawoestijn in Chili wordt lithium gewonnen uit zout. Bijna de helft wordt er gewonnen. Ze pompen het pekelwater op van 30 - 90 m diepte. Het gaat dan de meren in voor 1,5 jaar om daar te liggen in de zon. Het gaat dan van 0,2 % lithium naar 6 %. Bij het proces is veel water nodig en hoewel het bedrijf 27 km van het eerste dorp ligt zegt de omgeving dat het water begint te verdwijnen en landbouw, veeteelt etc. onmogelijk begint te worden.
In 2023 wordt in Emden (Duitsland) een fabriek gebouwd die uit gesteente uit Australië, Azië, Afrika en Zuid-Amerika lithium raffineert. De vereiste hoogwaardige lithiumchemicaliën hebben een beperkte houdbaarheid en zijn gevoelig voor degradatie tijdens transport. Door dicht bij de consument te verwerken kunnen we traceerbare producten van topkwaliteit leveren.
Vanaf 2030 moet vijftig procent van de grondstoffen uit batterijen gerecycled zijn. Zwarte massa, het poederachtige residu van onder andere lithium, nikkel en kobalt, dat ontstaat wanneer lithium-ionbatterijen worden ontmanteld, kan worden teruggewonnen en hergebruikt. Dat betekent dat er minder nieuwe grondstoffen uit andere landen nodig zijn.
Voor de industriële landbouw wordt fosfaat toegevoegd aan kunstmest. Het bindt zich binnen enkele seconden na het toevoegen aan ijzer of calcium en is daarna niet meer opneembaar. Slechts 5 tot maximaal 15% van de toegevoegde fosfaat komt daadwerkelijk in de plant terecht, de rest hoopt zich op in de bodem. Waarschijnlijk zit er nog voor honderden jaren fosfaat in de bodem, maar omdat het niet opneembaar is, moet er toch steeds weer nieuwe toegevoegd worden.
De fosfaatmijnen, die zich in Marokko, China, Turkije, de Verenigde Staten en een handjevol andere landen bevinden, beginnen leeg te raken. De meest optimistische schatting is dat ze over honderd jaar leeg zijn. Maar het kan ook veertig jaar zijn. En ruim voor die tijd kunnen fosfaat-exporterende landen ervoor kiezen de rest voor zichzelf te houden.
In 2023 liet Noorwegen weten een fosfaatafzetting te hebben ontdekt van zo’n 70 miljard ton. Dat is evenveel als alle bekende fosfaatbronnen in de wereld samen. Het bedrijf ontdekte het fosfaatgesteente eigenlijk al in 2018. Aanvankelijk werd ervan uitgegaan dat die tot een diepte van 300 meter onder de grond liep, maar het bedrijf ontdekte uiteindelijk dat de afzetting maar liefst vijftien keer dieper ging, tot op zo’n 4.500 meter. Goeed nieuws. Er zit ook titanium en vanadium in.
Fosfaat halen uIt rioolslib
Afvalwater uit rioolzuiveringsinstallaties wordt ingedikt en verbrandt. De rioolslib-as die overblijft, bestaat voor een kwart uit fosfaat. Nu wordt die as nog gestort in oude Duitse mijnen en dat is harstikke zonde, want daarmee gaan grondstoffen verloren. SusPhos, een Engelstalige samentrekking van 'duurzaam fosfaat' gaat via een chemisch proces het fosfaat in een vloeibare vorm uit de as trekken. Dat fosforzuur gaat naar klanten die er b.v. ammoniumfosfaat van maken.,Naast fosfaat blijven er na verwerking in het rioolslib-as metalen en zand over die mogelijk als grondstoffen voor b.v. de cementindustrie kunnen dienen.
De andere fosfaatbronnen staan hier onder. Na China heeft Marokko veel fosfaat. Noorwegen staat er niet bij maar heeft nu evenveel als de hele wereldvoorraad samen.
Mycorrhizale schimmels werken samen met fosfaatsolubiliserende bacteriën, die fosfaat vrij kunnen maken uit hun chemische binding. De schimmels vervoeren de fosfaat naar planten en bomen, die anders bijna niet aan fosfaat zouden kunnen komen. Er is dus geen fosfaatcrisis, maar een bodemlevencrisis. Als we de bodem weer gaan voeden met koolstofrijk organisch materiaal en deze zo min mogelijk verstoren (door minimale bodembewerking, maar ook door te stoppen met het gebruik van kunstmest en pesticiden), kunnen deze natuurlijke processen weer op gang komen. Als we dan ook nog alle kringlopen weer sluiten, dan komen we in een opwaartse spiraal terecht. Dit zou een enorm positief effect hebben op de biodiversiteitscrisis en de daarmee gepaard gaande klimaatontrafeling.