E-Learning

In de komende 25 jaar moeten we 12,5 keer zo snelle groei aan duurzame energie doormaken als de laatste jaren.(2023)

Als je dit jaar (2023) een Green Electricity Day zou organiseren, zou die op 19 juni vallen, een Green Heat Day al op 3 februari. We moeten 12 dagen per jaar opschuiven willen we in 2050 klimaatneutraal zijn. 

Je kan percies zien wat we opwekken op Energieopwek.nl - Inzicht in de actuele (near-realtime) opwekking van duurzame energie in Nederland 

Een ‘kraker’ van aardolie voor de productie van plastic heeft een levensduur van vijftien jaar. Om in 2045 fossielvrij plastic te produceren, zou de laatste fossiele aardoliekraker in 2030 in gebruik moeten worden genomen. De overheid zou dat dus moeten verbieden vanaf 2030 en ze moeten niet om de hete brij heen draaien. Als de energietransitie leidend is, moeten we van alle apparaten op fossiele brandstoffen binnen afzienbare tijd afscheid nemen,
in 2030 van benzineauto's, verbrandingsovens bij de hoogovens, aardgas WKK's in de chemie, CSS turbines, restgas stoomketels en de Haber-Bosch ammoniak productie.
in 2033 van bestelbusjes op benzine
in 2035 van stoomketels, diezel in de transportsector en aardgasketels.
in 2042 van vrachtauto's met benzine/diezel motor.  (2023)

Nog iets. Als Tatasteel IJmuiden op waterstof over wil heeft het de helft van alle elektriciteit in Nederland nodig. Daarvoor moeten vier keer zoveel windmolenparken op zee worden gebouwd als dat er nu staan en dat voor één bedrijf. In Zweden kan dat wel door waterkrachtcentrales en windmolens.

Nederland zal niet zonder grote import van waterstof kunnen b.v. uit de Sahara. In bijvoorbeeld Marokko is de instraling van de zon veel beter. We produceren er voor 1 cent per kWh stroom. Met onze zonnepanelen hier kost het 8 cent. Offshorewind kost ongeveer 5 cent. Met wind in de Sahara en in Spanje is het 2 cent. Nederland zal energie in de vorm van waterstof moeten blijven importeren. Diat kan door ons aardgasnet.

Er is een tectonische verandering nodig. Onze samenleving is gebaseerd op koolstof (C) en daar moeten we vanaf. We gebruikten eerst steenkool, toen olie en toen gas. Daar moeten we in één generatie vanaf. De helft tot 2030, dan weer de helft tot 2040 en dan in 2050 vrij van fossile brandstoffen. |
Dat heeft grote consequenties voor landen en mensen die ervan afhankelijk zijn, maar biedt weer kansen voor anderen. 

Groene energieleverancier Vandebron wil alle wind- en zonneparken, laadpalen en op termijn ook elektrische auto’s, warmtepompen, thuisbatterijen en alles wat stroom verbruikt via het Internet of Things (IoT) met elkaar verbinden. Met behulp van kunstmatige intelligentie (AI) kunnen dan vraag en aanbod van groene stroom precies op elkaar worden afgestemd.(2023)

Om te stoppen met gas- en kolencentrales en helemaal over te stappen op elektriciteit uit zon en wind hebben Nederland en Duitsland meer grote batterijen en meer groene waterstof nodig. Om stroomtekorten te voorkomen moeten bedrijven tijdens donkere en windstille periodes hun productie terugschroeven of stilleggen. Elektrische auto’s moeten dan minder laden en stroom terugleveren aan het net.

Hoofddoel

Het hoofdoel van de meejarige missie gedreven innovatieplannen (MMIP's) zijn:

innovaties te ontwikkelen die gebouwen gereedmaken voor een aardgasvrije warmtevoorziening en het versnellen van de opschaling van het aantal energierenovaties. 

Deelthema's

Drie deelthema’s centraal:

a) Ontwikkeling van integrale renovatieconcepten
- Producten voor het verduurzamen van gebouwen met betere prestaties en lagere kostprijs dan huidige concepten.
b) Industrialisatie en digitalisering van het renovatieproces
- Een industriële productieaanpak
– gecombineerd met digitalisering en robotisering
– draagt bij aan de gewenste capaciteit, minder faalkosten en een verdere kostprijsreductie (door schaalvoordelen).

Er is een overstap nodig naar elektrische boilers, industriële warmtepompen, grootschalige productie van groene waterstof en het installeren van een centraal warmtenet met aquathermie. Dit vereist verzwaring van de netten. Dus wil men makkeliker procedures en garanties vanuit de overheid. 

c) Gebouweigenaren en gebruikers centraal stellen bij energierenovaties
- Energierenovaties worden pas uitgevoerd als gebouweigenaren en -gebruikers hiertoe besluiten.
Het is dus noodzakelijk hun behoeftes en denkwijze centraal te stellen bij ontwerp, verkoop, uitvoering en nazorg (bv. proposities die aansluiten bij behoeften, ontzorging, financiering).

Het gaat over

1. Duurzame warmte en koude in de gebouwde omgeving

De warmtevraag is verantwoordelijk voor het grootste deel van het energiegebruik in de gebouwde omgeving (momenteel ongeveer 40%). Daarom is de uitdaging om het warmteaanbod te verduurzamen en prestaties, inpasbaarheid en betaalbaarheid sterk te verbeteren.
Innovaties in technologie, zoals:
(1) Warmtepompen (Stiller, efficiënter, kleiner, milieuvriendelijker)
(2) Afgifte-, ventilatie- en tapwatersystemen (Efficiënter, slimmer)
(3) Warmtebatterijen (Betere materialen, betere integratie)
(4) Duurzame warmtenetten (Naar LT, lagere kosten, meerdere bronnen)
(5) Thermische opslag (Wegnemen van belemmeringen, demonstratie)
(6) Geothermie (Opschaling en kostenreductie, veiligheid)
(7) LT-bronnen zoals aquathermie (Onderzoek, inpassing in slim en duurzaam warmtenet)

2. Elektrificatie van het energiesysteem in de gebouwde omgeving

Het elektriciteitssysteem komt steeds meer onder druk te staan door pieken in aanbod en door elektrificatie.
- Verbetering en herontwerp van het elektriciteitssysteem (opwek, opslag, conversie, transport en gebruik van elektriciteit). Zo kunnen lokale opwek, vraagsturing en opslag – mits goed afgestemd
– het landelijke energiesysteem ontlasten en stabiel en betaalbaar houden.
Door te kijken naar de verbinding tussen gebouwen en het energiesysteem, de manier waarop gebruikers flexibiliteit kunnen inzetten en het toekomstig ontwerp van de elektriciteitsinfrastructuur en de wijze waarop de gebruikers worden gekoppeld.
Verder wordt gekeken naar de handel van energie en het ontwerp van het energiesysteem.

Er moet onderwijs komen zodat men
(1) multifunctionele gebouwen en -energiesystemen kan ontwerpen,
(2) opwek kan integreren met opslag- en conversietechnieken en
(3) in staat is de koppeling te leggen tussen elektrotechniek, mechanica, materiaalkunde en productontwerp.

Daarom moet men:
1. Opleidingscurricula aanpassen om experts op te leiden met bovengenoemde capaciteiten (in samenspraak met ROC’s, hogescholen en universiteiten).
2. Huidige installateurs en bouwvakkers om- of bijscholen 
3. Ontwikkeling van een bindend kwaliteitskeurmerk waaraan iedereen die een zonnestroominstallatie installeert moet voldoen 
4: Nieuwe vormen van informeren en opleiden
5: Nieuwe manier van (individueel) verwarmen vraagt om andere vaardigheden
6: (Om)scholing van installateurs voor installatie en onderhoud van warmtepompen en afgiftesystemen
7: Grotere focus op IT vereist nieuwe en een verbreding van bestaande vaardigheden
Mede door flexibele sturing van apparatuur, meet- en regelsystemen, sensortechnieken krijgen hardware producten, zoals bijvoorbeeld een warmtepomp, steeds meer een IT- focus. Voor de installatie en onderhoud van zo’n systeem is het van belang dat een installateur kennis heeft van het meet- en regelsysteem én de mechanische onderdelen van de warmtepomp.
8. Optimalisatie van materialen voor warmteopslag (in warmtepompen of opslagvaten) 
Fundamenteel onderzoek is nodig om betere materialen te ontwikkelen voor warmteopslag, met een hogere energiedichtheid (compacter) of over langere periodes opslaan. Dit onderzoek zal grotendeels plaats vinden aan universiteiten doormiddel van afstudeer- of promotieonderzoeken.

Inmiddels zijn 2400 organisaties aangesloten, investeerde men de afgelopen 8 jaar € 1 miljard in innovatieprogramma’s en stond men aan de wieg van 2600 innovatieprojecten.
aldus Manon Janssen, boegbeeld van de Topsector Energie.

Als de industrie ook van het gas af moet en gaan draaien op waterstof hebben ze vier keer zoveel elektriciteit nodig. Dat betekent heel veel. 

Comfort as a service

Voor een vast bedrag per maand staat de verwarming op een comfortabele 20 graden.

De 61 nul-op-de-meter-woningen in de Utrechtse wijk Leidsche Rijn zijn voorzien van de duurzaamste energietechnieken: uitstekende isolatie, een warmtepomp, een slimme meter en zonnepanelen. Het energieconcept heet ‘comfort-as-a-service’: bewoners betalen een vast bedrag per maand voor een vaste energiebundel. Daarvoor krijgen ze een woning die gemiddeld op 20 graden verwarmd kan worden en 180 liter warm water per dag (voldoende om bijvoorbeeld 30 minuten te douchen). Een tegenvaller op de energienota als gevolg van een strenge winter behoort daarmee tot het verleden en ook als de installatie kapot gaat, maar eventuele winst is voor het energiebedrijf.

De energiehandel (2022)

In het oude model gaat de stroom van de zonnepanelen op jouw loods via energieleverancier A naar leverancier B naar het stopcontact van je buurman.

Omdat op dit moment maar de helft van de stroom duurzaam is opgewekt, komt de rest nog van centrales die op fossiele bronnen draaien zoals aardgas. En dat jaagt de prijs op. Want uiteindelijk wordt de prijs bepaald door de duurste energiebron. En uiteindelijk wordt alle elektriciteit verhandeld voor dezelfde prijs per uur. “En dat klopt niet”, zegt Nijpels. “Want wind- en zonne-energie kosten geen 400 euro per megawattuur.”

Op de marktplaats van Groendus kan dat rechtstreeks, zonder tussenkomst van een energieleverancier.

Dat kan doordat de opwekker en afnemer van duurzame stroom hier zogenaamde Power Purchase Agreements afsluiten. Dat zijn overeenkomsten over energieafname tussen twee partijen. De termijnen variëren van 1 tot 15 jaar. Ook kan voor deze termijnen een vaste stroomprijs worden afgesproken. Dat geeft veel duidelijkheid over toekomstige energiekosten en is gunstig voor de financierbaarheid van energieprojecten.

De opgave in de bouw

We hebben 7,7 miljoen woningen.
5 miljoen particulier
2,7 miljoen huur
17.000 wijken en buurten

Per dag moeten 1000 huizen van het gas af en dat aantal is ju 10. 

Sociaal werkers spelen een belangrijke rol in de energietransitie

- Het is een maatschappelijk thema dus een kerntaak
- Je kent het bestaand netwerk in de buurt
- Je bent de spil tussen bewoners, thema's, sociaal en techniek

Naast de energietransitie kan het ook gaan over
- klimaatadaptatie
- hittestress, vergroening, biodiversiteit
- wateroverlast
- vervoer
- circulaire economie

Er zou een minor of een keuzedeel kunnen worden opzet over

Sustainable community development

- Kennis van duurzaamheidsvraagstukken
- Generieke kennis van techniek
- Communicty building opbouwwerk
- Social design
- Netwerken in de stad /bestuur
- Presenteren en voorzitterschap

De transitie wordt voor een deel betaald uit de opslag duurzame energie (ODE) goed voor 550 miljoen per jaar maar hoe meer je verbruikt hoe minder je betaalt. De grootverbruikers dragen zo relatief weinig bij. Tata steel (de grootste uitstoter) draagt helemaal niets bij vanwege vrijstellingen. Moeten we dat niet rechtzetten ?

Rotterdam, van het gas af in arme wijken (2021)

De stad Rotterdam staat voor een enorme uitdaging. In 2050 moeten 265.000 woningen van het gas af zijn. En dat in een stad waar de helft van de inwoners moet rondkomen van een laag inkomen volgens de definitie van het CBS. Energie-armoede is in Rotterdam een veelvoorkomend probleem. Ongeveer 17 procent van de Rotterdammers heeft moeite met het betalen van de energierekening. Of ze ervaren een te grote energielast. De energierekening neemt dan een te grote hap uit het besteedbaar inkomen waardoor ze andere dingen niet kunnen doen. De meeste mensen die lijden aan energiearmoede wonen in een slecht geïsoleerde huurwoning en moeten rondkomen van een minimum loon of uitkering.

Energiearmoede

Een van de doelen van de stad Rotterdam is streven naar een eerlijke en rechtvaardige energietransitie. Energiearmoede is wijd verspreid, door de hele stad komt het voor. Zij zetten simpelweg de verwarming niet aan en koken niet op gas omdat ze anders de rekening niet kunnen betalen.”

Aan de keukentafel

Samen met de gemeente en woningcorporatie Havensteder ontwierp Eneco een nieuw energiesysteem voor de wijk Bospolder Tussendijken. Daarin wordt de wijk in eerste instantie aangesloten op restwarmte van de industrie uit de haven.

Woningcorporatie Havensteder zorgt voor het vervangen van alle oude gasfornuizen van zijn huurders. Ook krijgen de bewoners een set nieuwe pannen voor hun elektrische fornuis.

Samen met zeven andere vrouwen gaat de stichting Pauw in wijken als Bospolder Tussendijken langs de deuren om bewoners te helpen hun energieverbruik te verminderen. Omdat het een groot voordeel is als je de taal van de bewoners goed spreekt, hebben ze allemaal een andere afkomst. “We hebben een Turkse in het team, een Marokkaanse, een Bulgaarse een Kaapverdiaanse en we zoeken nog een Poolse.”

De ingrepen die ze doen zijn kleine dingen zoals het plakken van isolatiefolie achter de radiator of het monteren van tochtstrips bij deuren en ramen. “Binnen een half uur heb ik vaak al drie - of vier verbeterpunten gezien.” De eerste maanden ging veel tijd op aan het winnen van vertrouwen. “We moesten vooral niet zeggen dat de gemeente en Eneco achter stichting Pauw zitten, dan ging de deur meteen weer dicht. Maar nu de mensen weten hoe we werken, gaat het heel goed. Nu spreken mensen mij aan. ‘Kom, kom,’ zeggen ze dan, ‘ik ga baklava maken. Kom mijn huis mooi maken.’

Warm water op rantsoen
De energiearmoede die Tourik tegenkomt is soms schrijnend. “Een man die weigert om de verwarming aan te doen terwijl zijn vrouw artrose heeft. Een gezin waar het warme water op rantsoen is. Mensen die niet meer koken omdat ze anders de energierekening niet kunnen betalen.” Ook komt ze veel andere problemen tegen. “Als je binnenkomt, zie je het vaak meteen. Aan de vloer, het behang dat van de muren bladdert. ‘Mevrouw, heeft u problemen’, vraag ik dan.”

Sinds 2000 is er op de werld 8 miljard megawattuur aan duurzame energie bij gekomen maar de vraag is 48 miljard toegenomen.

Met haar teamgenoten brengt Tourik verbeteringen aan in de woningen en helpt ze de bewoners tegelijkertijd met andere problemen. Dat loopt uiteen van het aanvragen van een rollator tot het wegsturen van een deurwaarder. “Ik ben een brug tussen de bewoners en die instanties.”

Voor de gebiedsgerichte aanpak ontving Rotterdam vanuit het Rijk een subsidie van 4,9 miljoen euro. Goed besteed geld vindt Thiry. “Bospolder Tussendijken is een voorbeeld voor Nederland, alleen moet het sneller en op grotere schaal. Maar daarbij moeten we niet de menselijke maat verliezen. Want die gesprekken aan die keukentafel zijn nodig als je de energietransitie wil laten slagen.”

De gedoefactor (term van Gerdien de Vries, klimaatpsycholoog TU Delft)

Gedoe vermijden we zoveel mogelijk, bewust of onbewust. Dus minder gedoe helpt.

Bij het verduurzamen van je huis moet je informatie vinden voor precies jouw type woning. Dat is gedoe. Doe ik wel een keer als ik tijd heb. Dus meestal nooit. Als je die informatie uiteindelijk hebt gevonden, wil je weten of je subsidie kunt krijgen. Waar moet je zijn? Gedoe. Een installateur zoeken. Gedoe. We kennen allemaal die verhalen dat er iets misgaat. En als je er dan eentje hebt gevonden, o gruwel, dan wil hij je huis in. Heel veel gedoe! Want dan moet je de zolder opruimen. Als je alle gedoe-factoren bij elkaar optelt, is de stress zo groot dat we geneigd zijn niets te doen. En dan heb ik het hier alleen nog maar over psychologische barrières.

Als je een nieuwe vaatwasser ontwerpt en de eco-stand is één van de opties is het gedoe dat in te stellen.  Maak hem de standaardinstelling dat geeft minder geode.

Sommige gemeenten in Nederland hebben een 'energiecoach'. Die adviseert. 'Ontzorgt', heet dat dan. Prima, maar dat kan verder. Bij de belastingaangifte is het formulier van tevoren ingevuld. Stel dat je zoiets zou hebben voor woningisolatie! Je tikt je adres in en alle gegevens rollen er uit. Hoeveel zonnepanelen je kunt laten plaatsen, door welke installateur, op hoeveel subsidie je kunt rekenen. Of geeft ons uw voordeursleutel, u gaat een week naar Centerparcs en als u terugkomt, is alles klaar. 

Gedragsverandering is moeilijk. Als je het in één keer doet, kan het ook in één keer erg tegenvallen. En dan kun je je daar weer tegen afzetten, want het lukt toch niet.  Probeer je levenswijze rustig te veranderen: als je begint met sporten, kies je ook niet meteen voor een marathon. Maak de opgaven zó klein dat je succesjes kunt boeken. Op je werk? Zet je in voor meer vegetarische keuzes in de kantine. Thuis? Begin eens serieus met afvalscheiding. Scholier? Voer actie. Als dat lukt, dan heb je iets bereikt. Dat geeft al meteen een fijner gevoel.

Ook je omgeving kan helpen. Vertel wat je van plan bent. Zoals bij de Weightwatchers. Iedereen mag meekijken hoe jij probeert af te vallen. Of bij Stoptober. Verstokte rokers maken deze maand publiek dat ze proberen te stoppen. Dus vertel op Facebook bijvoorbeeld dat je een maand geen auto rijdt. Als je dan toch wordt gezien met de auto voelt dat niet goed. Als je de maand volmaakt juist wel. Wielrenners gebruiken Strava om hun prestaties met elkaar te vergelijken. Er worden nu apps ontwikkeld om zoiets mogelijk te maken met je ecologische voetafdruk.

Hoe is men minder gaan roken?

Grote gedragsveranderingen zijn teweeggebracht door de combinatie van informatie, wetgeving, prijs en omgeving. Overheid, fabrikanten, wetenschappers, journalisten, consumenten, we hebben allemaal een rol. Dus wetgeving en normering hoort er ook bij. Bij roken zag je dat mooi. Vroeger was roken normaal. Toen duidelijk werd wat het met je gezondheid doet, maakte de overheid met accijnzen sigaretten duurder. Reclame werd verboden. Je mocht niet meer in het café roken. Tegelijkertijd verschoven de normen. Vroeger zette de gastvrouw voor bezoek een glas met sigaretten op tafel, nu wijst ze op de baby die last kan hebben van de rook. Wie rookt er nog bij een ander in de auto? Er is geen wet die het verbiedt, maar je dóet het gewoon niet.

Hoe doet China het? (2021)

In zijn streven de CO2-doelstellingen te halen heeft de regering Xi Jinping het energieverbruik in China aan banden gelegd. Energie-intensieve bedrijven zijn gedwongen de productie drastisch te verlagen. Hierdoor kan het land de grote vraag naar elektriciteit niet meer bijbenen. Verschillende provincies hebben een maximum opgelegd gekregen dat ze aan energie mogen verbruiken. Dit leidt ertoe dat fabrieken, havens en inmiddels ook burgers in China soms dagen achtereen zonder stroom zitten.