Duurzame houtbewerking / creatief vakman/ meubelmaker / timmerman

Als je hout goed uitzoekt en gebruikt, is het een milieuvriendelijk materiaal en komen (tropische) bossen niet onnodig onder druk te staan. Voor het milieu is tweedehands hout veruit de beste keuze.

Hout is in principe zeer milieuvriendelijk: het is een hernieuwbare grondstof, geschikt voor hergebruik en het vereist relatief weinig fossiele brandstoffen. Het is volledig biologisch afbreekbaar. Verantwoord beheerde bossen dragen bij aan de vermindering van klimaatverandering, omdat ze broeikasgassen vastleggen.

Maar dat geldt alleen als het hout de hele levensduur meegaat, en daarna wordt hergebruikt. Nog een voorwaarde is dat het hout afkomstig is uit duurzaam beheerde bossen. De schade van niet-duurzame houtkap, aan de natuur en het milieu, kan zo groot zijn dat alle milieuwinst ten opzichte van andere materialen verloren gaat.

Een voorbeeld:

De meubelmakers van het Koning Willem I College kregen de examenopdracht een circulair meubel te ontwerpen en te vervaardigen. Met gerecyclede materialen, losmaakbaar en duurzaam. Dit in opdracht van de duurzaamheidscoördinator. Na een inleidende les van hem zijn ze aan de slag gegaan.

  

De resultaten staan hieronder en door het project gebruiken ze tegenwoordig lijm zonder formaldehyde en hebben ze biobased meubellak. Hier de prachtige resultaten.

Dia2

Dia3

Dia4

Dia5

Dia7

Dia9

Dia10

lokaal

Tips

Tips milieuvriendelijke keuze hout

1 Verzeker een lange levensduur: gebruik een geschiktste houtsoort voor die klus, zorg voor degelijke constructie, en onderhoud.

2 Koop zo mogelijk hergebruikt of tweedehands hout; hout met het FSC-Recycled label is zeker goed.

3 Ga je voor nieuw hout, let dan op keurmerken, zoals FSC of PEFC (behalve PEFC-hout uit Maleisië, zie Keurmerken hout), zeker als het om tropisch hout gaat. Vraag er ook gerust naar als een aannemer de klus of verbouwing uitvoert.

4 Geen producten met keurmerk te krijgen? Neem dan onbehandeld naaldhout van Europese herkomst zoals grenen, larinks, douglas en vuren.

5 Breng afgedankt hout naar een winkel voor tweedehands bouwmaterialen, een kringloopcentrum of de milieustraat.

Creatief zijn in de circuclaire economie.

Marco Cornelisse van HMC heeft lessen gemaakt voor het keuzedeel duurzaamheid en creatief vakman.

De lessen zijn hier te zien.

Op https://allview.eu/ is een platform ingericht voor "Building together a platform of ‘Centres of Vocational Excellence’ for the European wood and furniture industry".

allview

Het Allview Platform  is voor Connecting people, training providers and companies for the European wood and furniture industry

A guide of good practices for Corporate Social Responsibility in the Wood and Furniture sector
Mapping existing Circular Economy Learning Resources in Furniture
Identification of Regional & National policies on Circular Economy in CSR for the Wood and Furniture sector (Short report)
Identification of Regional & National policies on Circular Economy in CSR for the Wood and Furniture sector (Full report)

Milieugevolgen houtkap

Wereldwijd is er bijna 4 miljard hectare bos: ongeveer een voetbalveld per wereldbewoner. Jaarlijks verdwijnt daarvan een oppervlak zo groot als twintig keer Nederland, deels door onverantwoorde houtkap. Daarbij kan een natuurlijk bos zo beschadigen, dat waardevolle plant- en diersoorten verdwijnen en vruchtbare grond wegspoelt. Door boskap verdwijnen bomen die tot dat moment het broeikasgas CO2 vastlegden, en zo hielpen de klimaatverandering te beperken.

Bosbouw speciaal voor houtproductie heeft veel grond nodig. Dat is nadelig als daar natuur voor moet wijken, of als er concurrentie ontstaat met voedselgewassen.

Grenen- en vurenhout zijn minder belastend dan (tropisch) hardhout, omdat ze afkomstig zijn van bomen die snel groeien. De opbrengst per hectare is daardoor hoger, en de hoeveelheid benodigd grondoppervlak lager. Grenen en vuren zijn ook minder zwaar; dat kost minder transportenergie.

De houtcyclus

hout

Keurmerken garanderen verantwoorde kap

Gelukkig bestaat er ook verantwoorde houtproductie. Daarbij wordt selectief gekapt: alleen de bruikbare bomen gaan om, en nieuwe bomen komen ervoor in de plaats. De bosbeheerder moet een goed beheersysteem hebben, zich laten controleren door een onafhankelijke certificerende organisatie én zorgen dat hout uit 'zijn' bos in de handelsketen niet vermengd raakt met hout uit andere bossen.

Het FSC-keurmerk en PEFC (behalve PEFC-hout uit Maleisië) stellen op dit punt de strengste eisen.

Afval: schoon hout

Schoon hout (zonder impregneermiddel, lak, lijm, houtrot of schimmel) dat gescheiden is ingeleverd bij de gemeente gaat naar de spaanplaatindustrie, of dient als brandstof voor elektriciteitscentrales.

Afval: behandeld hout

Behandeld hout gaat naar de afvalverbrandingsinstallatie. De installatie kan niet alle schadelijke gassen wegvangen die bij verbranding vrijkomen - die belanden in de lucht.

Stoffen uit verduurzaamd hout komen terecht in de as (slakken) en in het afvalwater van afvalverbrandingsinstallaties. Als verduurzaamd of geverfd hout wordt gestort, kunnen schadelijke stoffen in bodem en (grond)water terecht komen.

Verduurzamen: niet altijd beter

Massief hout dat bedoeld is voor gebruik buiten wordt soms verduurzaamd. Verduurzaamd hout is op zich gunstig voor het milieu: het vermindert de druk op tropische bossen omdat verduurzaming het mogelijk maakt om naaldhout te gebruiken waar anders (tropisch) hardhout nodig zou zijn.

Gemodificeerd dan wel geïmpregneerd

Maar niet al het verduurzaamd hout is oké: uit geïmpregneerd hout zonder KOMO-keurmerk kunnen schadelijke stoffen vrijkomen. Als het product een KOMO-keur heeft, dan is het hout getest op de fixatie van de bestrijdingsmiddelen in het hout. Ook een goed alternatief voor tropisch hout is gemodificeerd hout. Dat is via chemische bewerking of via verhitting vochtbestendiger gemaakt. Het hout bevat na de behandeling geen giftige stoffen.

Lange levensduur: goed hout kiezen en gebruiken

Milieuvriendelijk kiezen is optimaal kiezen: een houtsoort die lang mee gaat. Maar tropisch hardhout gebruiken voor een schrootje gaat te ver.

Hout voor binnen

Binnen kun je bijna altijd hout nemen dat beperkt bestand is tegen vocht, zoals grenen en vuren. Voor een vloer, drempels en meubels die zwaar worden belast, zijn hardere soorten beter, zoals beuken, esdoorn en essen.

Hout voor buiten

Buiten zijn houtsoorten nodig die lang mee gaan, zoals producten van tropisch hardhout. Maar de houtkap in tropische bossen zorgt voor milieuproblemen. De keurmerken FSC en PEFC (behalve PEFC-hout uit Maleisië, zie Keurmerken hout) garanderen dat houtkap en bosbeheer verantwoord plaatsvinden. PEFC.jpg Zijn er geen houtproducten met deze keurmerken verkrijgbaar? Overweeg dan producten van Europese houtsoorten zoals eiken, kastanje en robinia. Ook een goed alternatief voor buiten is zogeheten verduurzaamd hout, zoals gemodificeerd hout.

Onderhoud verlengt levensduur

Goed onderhoud verlengt de levensduur en spaart dus bomen. Het onderhoud hangt af van de toepassing: kozijnen moeten jaarlijks worden afgenomen met een doekje, om algaanslag te verwijderen.

Ook verven verlengt de levensduur, maar verf is wel erg milieubelastend. Kies dus de goede verf zodat die lang mee gaat, en voer het afval op de juiste manier af. Meer daarover op Schilderen van hout. Tuinmeubels kunnen 's winters beter binnen staan of onder een plastic hoes.

Verantwoord weggooien

Als je hout goed afvoert, is het vaak nog tweedehands bruikbaar. Bied afvalhout dat nog goed is, zoals vloerdelen of een eiken meubel, aan bij een speciaalzaak voor tweedehands bouwmaterialen of een kringloopcentrum.

Geef grof houtafval mee met de vuilnisophaaldienst. Kleine hoeveelheden geïmpregneerd hout kunnen ook mee, maar meldt dat aan bij de ophaaldienst.

Lever grotere hoeveelheden geïmpregneerd hout in bij de milieustraat, en gooi het in de speciale bak. Dat geldt ook voor hout in bouw- en sloopafval. Bij grotere hoeveelheden is het vaak handiger om een afvaltransporteur in te huren met een speciale container.

Gevaarlijk: zelf verbranden

Het is niet verstandig om zelf in een kachel of allesbrander geverfd of geïmpregneerd hout te verbranden, of hout met een coating of een kunststoflaagje. Dat is gevaarlijk omdat er schadelijke en milieuvervuilende stoffen bij vrijkomen.

Je hebt spaanplaat en massief hout (eiken, grenen). Bij keukens komt gelamineerd en massief hout vnl uit productienaaldbos. Spaanplaat, hard- en zachtboard en MDF worden gemaakt van Europees resthout en snoeihout. Als hout komt uit FSC bos of Keurhout duurzaam is, dan is de milieubelasting laag. Meer over FSC zie hier.

Plaatmateriaal is geperst en kost veel energie. Het wordt gelijmd met kunsthars(lijm) een aardolieproduct. Het is niet zo goed voor het milieu, verhindert recyclen en bevat formaldehyde een irriterend gas. Tri- en multiplex bevatten dat meestal minder.

Hardboard en gelamineerd hout bevatten nauwelijks of geen lijm. Als er een KOMO- of U-(Ueberwacht-keurmerk op staat weet je dat aan de Europese norm voor formaldehyde wordt voldaan.

Bamboe keukens bestaan ook.  Bamboe is keihard en groei erg snel. 20 meter in 2 maanden. De opbrengst ligt hoger dan bij hout. Het uitgebreide wortelstelsel gaat erosie tegen. Bij het kappen blijft de plant gewoon door te groeien (Bamboe is een soort gras en dat kan je ook blijven maaien).
De bamboe wordt gestoomd of met peroxide behandeld om schimmels en insecten te doden. Dat kost energie maar het is niet zo erg schadelijk. Bij het plakken wordt kunsthars gebruikt maar met een KOMO-keurmerk valt de milieuschade mee. De bamboe moet uit China worden aangevoerd per boot. Europees hardhout komt per vrachtwagen.

Indien Europees zacht hout wordt behandeld met azijnzuuranhydride wordt het harder dan de beste tropische hardhoutsoort. Men noemt het Accoya. Het kan de kap van de tropische regenwouden enorm doen afnemen. Zie hier

Hout4

Opknappen

Eerst grondig schoonmaken, dan schuren, weer afnemen, dan eerste laag erop en dat kan ook grondverf zijn, dan licht opschuren, dan de tweede laag in de kleur die je erop wil hebben. 

 

kringloopleren

Informatieblad over milieu bij bouw- en houtbedrijven. Het gaat over

- Energiebesparing
- Waterbesparing
- Afvalpreventie
- Bodembescherming
- Veiligheid

Een beschrijving van arbo en milieu op een afdeling van hout en meubel

Hoe te timmeren staat op youtube. 600 filmpjes van timmerman Koos. Zoek op youtube naar timmertips.

Timmerman koos

Voor duurzame timmerman op de bouwplaats en in de werkplaats zie de links hier onder,

       Timmerman           Timmermanopwerkplaats                       

   Timmerman op de bouwplaats      Timmerman in werkplaats   

De duurzame timmerman

In groen het verschil met de gewone en duurzame timmerman

Uitvoering in vereist werktempo (situationele normen)
Brengt dakelementen en dakafwerking aan Legt Systeemvloeren Stelt en monteert prefab elementen Hangt en monteert deuren en ramen
Aanbrengen voorzieningen op draagconstructie tbv het leggen van de dakplaten voorbereiden binnenspouwblad zorgdragen dat alle luchtdichtingen, folies en isolatiematerialen juist zijn geplaatst en tijdens het plaatsen ook op de juiste plaats blijven controleren hang en sluitwerk en hakt / freest scharnieren in.
zorgdragen dat alle luchtdichtingen, folies en isolatiematerialen juist zijn geplaatst en tijdens het plaatsen ook op de juiste plaats blijven plaatsen systeemvloer aanbrengen van plaatsings stel en ankerpunten hangt deuren en kozijnen en stelt hang- en sluitwerk af
zorgdragen voor bewijs van juiste plaatsing controleren van de kwaliteit van de platen onderling met elkaar plaatsen elementen aanbrengen van tocht en slijtstrippen
plaatsen en vast zetten van dakelementen zorg dragen voor blijvende luchtdichte aansluiting systeemvloer op binnenspouwblad stellen elementen aanbrengen van tocht en slijtstrippen
aansluiten van onderlinge dakelementen en op bouwmuur en afwerken hiervan aanbrengen randbekisting, leidingen en eventueel andere voorzieningen zorg dragen voor goede luchtdichting (na plaatsing element) draagt zorg voor goede luchtdichting en licht knevelend hang- en sluitwerk.
zorg dragen voor goede luchtdichting (na plaatsing dakpannen) aanbrengen van sparingen   afmonteren bouwbeslag
aanbrengen panlatten      
afwerking dak      
       
Kwaliteit uitvoering conform vereisten en normen  
Omgevingseisen Juiste en op elkaar afgestemde materialen volgens duurzame details toepassen Esthetische en constructieve eisen  Bouwfysische eisen
Arbo plaatmateriaal Hanteert verwerkingsrichtlijnen  Zorg dragen voor goede uitvoering van brandveiligheid bij vloeren, wanden en plafonds
Veiligheid, (gebruik van PBM) profielen en bevestigingsmateriaal Voert uit conform gevraagde esthetische kwaliteit  Zorg dragen voor goede uitvoering van de geluidsisolatie bij vloeren, wanden en plafonds.
Milieu, afval en minder milieubelastende materialen isolatiemateriaal kennis van prefab houtskeltbouw op constructief gebied  Zorg dragen voor goede thermische isolatie en voorkomen van koudebruggen
Zorg voor goed opleverdossier (CE-markeringen, foto's etc.) (lucht)dichtingsmateriaal, naad- en kierdichting Kennis van constructie om juiste dimensionering te kunnen beoordelen  Zorgvuldig afstellen van hang- en sluitwerk kozijnen
  dampopen en dampdichte materialen    Zorgvuldig aanbrengen van luchtdichtingen
  hang- en sluitwerk kozijnen    Inwendige condensatie in constructie voorkomen
       Controleer voor afwerking bouwkundige aansluitingen op de juiste uitvoering.
       Zorg dragen voor goede waterdichtheid (regenscherm, drukvereffende laag en waterafvoerende laag)
       Controleren van ondergrond om goede aansluiting prefab elementen mogelijk te maken

Meer info over wat houtbewerkende bedrijven kunnen doen om energie te besparen zie hier en klik op houtbewerkende bedrijven. 
Klik dan checklist voor een checklist op dat gebied voor houtbewerkende bedrijven.

De wetgeving

4.3.2. Reinigen, coaten en lijmen van hout of kurk dan wel houten, kurken of houtachtige voorwerpen

Artikel 4.22

1.   Het is verboden om in de buitenlucht hout, kurk dan wel houten, kurken of houtachtige voorwerpen met behulp van een nevelspuit te coaten of te lijmen dan wel met behulp van een nevelspuit te reinigen met vluchtige organische stoffen houdende producten.

2.   Het eerste lid is niet van toepassing indien het niet mogelijk is om deze activiteiten in het inpandige deel van de inrichting te verrichten vanwege de omvang van het te bewerken object.

Artikel 4.23

1.   Onverminderd de artikelen 2.5 en 2.6 is bij het aanbrengen van coating of lijmlagen de emissieconcentratie van totaal stof niet meer dan:

a.   5 milligram per normaal kubieke meter indien de massastroom van totaal stof naar de lucht gelijk is aan of groter is dan 200 gram per uur; en

b.   50 milligram per normaal kubieke meter indien de massastroom naar de lucht van totaal stof kleiner is dan 200 gram per uur.

2.   Het eerste lid is niet van toepassing indien het coaten op grond van artikelen 4.22, tweede lid, in de buitenlucht plaatsvindt.

Artikel 4.24

1.   Degene die de inrichting drijft neemt bij het reinigen, coaten of lijmen van hout of kurk dan wel van houten, kurken of houtachtige voorwerpen de bij ministerie regeling gestelde emissiereducerende maatregelen met betrekking tot vluchtige organische stoffen tenzij deze niet kosteneffectief of technisch uitvoerbaar zijn.

2.   Het eerste lid is niet van toepassing indien het totaal verbruik van vluchtige organische stoffen bij de in het eerste lid genoemde activiteiten minder bedraagt dan 1.000 kilogram per jaar, zoals dat blijkt uit de oplosmiddelenboekhouding als bedoeld in het derde lid.

3.   Degene die een inrichting drijft als bedoeld in het eerste lid, voert een oplosmiddelenboekhouding waarin het verbruik van vluchtige organische stoffen per kilogram per jaar wordt geregistreerd.

4.   Het eerste en derde lid is niet van toepassing op het verbruik van vluchtige organische stoffen waarvan het in de handel brengen is gereguleerd door het Besluit organische oplosmiddelen in verven en vernissen milieubeheer.

5.   De oplosmiddelenboekhouding, bedoeld in het derde lid, wordt ten minste drie jaar in de inrichting bewaard en ter inzage gehouden.

6.   Indien de drempelwaarden, genoemd in bijlage IIa van het Oplosmiddelenbesluit omzetting EG-VOS-richtlijn milieubeheer worden overschreden, zijn het eerste tot en met vijfde lid niet van toepassing en is dat besluit van overeenkomstige toepassing.

Artikel 4.25

Bij het reinigen, coaten en lijmen van hout, kurk dan wel houten, kurken of houtachtige voorwerpen worden ten behoeve van:

a.   het voorkomen dan wel beperken van diffuse emissies;

b.   het voorkomen dan wel beperken van stofhinder;

c.   het doelmatig verspreiden van emissies naar de buitenlucht;

d.   het voorkomen dan wel beperken van geurhinder;

e.   het realiseren van een verwaarloosbaar bodemrisico,

de bij ministerie regeling te bepalen maatregelen toegepast.

Artikel 4.26

1.   Bij het lozen van afvalwater afkomstig van het reinigen, coaten of lijmen van hout of kurk dan wel houten, kurken of houtachtige voorwerpen in een vuilwaterriool wordt ten minste voldaan aan het tweede tot en met vijfde lid.

2.   Het lozen van afvalwater, bedoeld in het eerste lid, is toegestaan indien het afvalwater niet meer bevat dan 2 milligram lood per liter en 2 milligram zink per liter.

3.   De in eerste lid genoemde waarden gelden voor representatieve etmaalmonsters. Voor steekmonsters gelden een factor drie hogere waarden.

4.   In afwijking van het tweede lid wordt afvalwater dat meer dan 3 milligram vluchtige organohalogeenverbindingen uitgedrukt als chloor per liter in enig steekmonster bevat, niet geloosd.

5.   Het te lozen afvalwater, bedoeld in het tweede lid, kan op een doelmatige wijze worden bemonsterd.

Wat kan je op school doen? 

1) Onderwijs over circulariteit

- Onderwijs over circulariteit, circulair ontwerpen, circulaire bouwmaterialen en biobased bouwmaterialen moeten worden  geïntegreerd in het lesprogramma. 

2) Eigen circulaire beleid 

- De Grondstoffendienst kan bemiddelen in reststromen die als nieuwe grondstof kunnen worden ingezet bij lesopdrachten. 

- Andersom is afval dat ontstaat in het onderwijs koppelen aan circulaire ketens.

- Tegelijkertijd kan je studenten koppelen aan circulaire processen, projecten en bedrijven. 

 

Wie dit materiaal kan verbeteren graag ! Mailen naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.