Open menu

De didactiek

Je moet mensen op hun ego-motieven aanspreken om ze eco-positief te laten handelen.

Want maar 5 % van Nederland is ecofan. 95 % wil eerst voordeel voor jezelf.

We willen zelf niet de nadelen ondervinden

We begrijpen dat er iets op duurzaamheidsgebied moet gebeuren maar we voelen er emotioneel niets voor om zelf nadelen te ondervinden. Uit onderzoek is bekend dat mensen moeilijk te motiveren zijn voor voordelen van anderen (het collectief), voor cumulatieve effecten, voor de lange termijn, voor zaken buiten onze omgeving, zaken waar we weinig controle over hebben. We zijn van nature gericht op concrete voordelen voor onszelf en onze naasten, hier en nu. Dus blijven we de auto pakken, vlees eten, lekker douchen en naar de zon vliegen.

We passen liever onze zienswijze aan

via
1. ontkenning (het valt wel mee, het komt niet door de mens, we kunnen er toch niks aan doen, de natuur zal zichzelf aanpassen) en
2. rationalisatie (ik doe al heel veel, anderen doen het ook niet, ik wil wel maar ik kan niet, wat maakt mijn kleine bijdrage nu uit, laat het bedrijfsleven / de luchtvaart / China eerst eens wat doen). 
De 0,00003 graden en de 1.000 miljard van Baudet zijn allang ontkracht, maar dat maakt niks uit voor de populariteit van klimaatscepsis. Mensen vinden de conclusie gewoon enorm aantrekkelijk: gelukkig, we hoeven niks te doen.

Het werkt veel motiverender als de nadruk ligt op wat we krijgen, in plaats van op wat we verliezen.
Een generaal krijgt de troepen ook mee door ze te motiveren met heldendom en de overwinning en niet door te dreigen met sneuvelen of de krijgsraad.

Bij de introductie van de nieuwe themostaat Toon werd daarop ingespeeld, op je lagere energierekening. Dat werkte wel (en niet op het klimaat).  

Een ander tot de verbeelding sprekend voorbeeld is Tesla; Tesla heeft zich nooit geprofileerd als groen. Tesla heeft elektrisch rijden makkelijk en aantrekkelijk gemaakt.

De auto rijdt uitstekend, heeft een goede actieradius en er zijn voldoende laadopties. Maar veel belangrijker is de uitstraling: hij ziet eruit als een luxe sportwagen en je laat ermee zien dat je een baanbrekende voorloper bent, zoals Elon Musk. Na de nerdy, rationele Leaf en Prius was het Tesla dat elektrisch rijden sexy heeft gemaakt: een ego-motief. Inmiddels is er een stroom van meer betaalbare modellen in aantocht.

Overigens blijken Tesla-rijders ook voorlopers in het aantal snelheidsovertredingen, nog een teken dat het niet per se om eco-fans gaat. Uberchauffeurs rijden massaal in hybride auto's, puur om economische redenen.

Je moet gewenst gedrag gemakkelijker en aantrekkelijker maken.

Hierdoor zijn Nederlanders 
- koploper afval recyclen,
- we gebruiken massaal energiebesparende cv-ketels en thermostaten,
- onze huizen zijn geïsoleerd en
- legbatterij-eieren zijn verruild voor duurdere scharreleieren. Die successen zijn bereikt door het gewenste gedrag makkelijk en aantrekkelijk te maken. Daardoor gingen steeds meer mensen het doen, zo werd het de nieuwe norm, en inmiddels doet iedereen het automatisch.
- de ov-fiets maakte 4 miljoen klimaatvriendelijke ritten in 2018, dit jaar waarschijnlijk 5 miljoen, een daverend succes. Mensen nemen de fiets niet vanwege het klimaat, maar omdat die zo makkelijk en aantrekkelijk is voor het laatste stukje van hun reis. En zo wordt de ov-fiets ook gepresenteerd.
- zonnepanelen 80 procent van de eigenaren van zonnepanelen is overgegaan vanwege het financiële voordeel.

Zeg 
- hoeveel lager onze energierekening kan,
- dat we het modernste en beste openbaar vervoer van de wereld krijgen.
- ervaar hoe lekker een elektrische auto rijdt. Vertel ons niet hoeveel CO2 we besparen, maar hoeveel geld we overhouden.
- dat je met een deelauto-plus-ruime-vakantieauto ook uit kunt.
- dat het leuk is te dromen over hogesnelheidstreinen of hyperloops die ons de nacht voor Zwarte Zaterdag soepel naar Zuid-Frankrijk zoeven.
- dat fossiele energie straks extreem duur wordt omdat de vraag blijft stijgen en de voorraad opraakt. Om onze energierekening betaalbaar te houden, is het slim als we nu al deels afscheid nemen van fossiele brandstoffen. Ons land wordt dan ook minder afhankelijk van Rusland en het Midden-Oosten. Een klimaatloze redenering waar geen populist wat tegenin kan brengen. Met een positief resultaat voor het klimaat.

Van opoffering naar voortuitgang

Heb het over
- minder herrie, stank, minder kanker en longziekten, lagere zorgkosten, langer leven. Iedereen wil ook welvaart en ontwikkeling.
- kansen voor innovatie, onze economie en werkgelegenheid. Klimaat is handel en kan een topexportproduct zijn. Of het nu energie- en watertechniek uit Delft, ict uit Eindhoven, of landbouwtechnologie uit Wageningen is. Het kleine, dichtbevolkte, hoogontwikkelde Nederland is een ideale proeftuin voor de wereld. En ja, zelfs klimaatpsychologie kan expertise zijn waar andere landen belangstelling voor hebben, want ook daar bestaat de bevolking uit een kleine groep eco-fans en een grote meerderheid van gewone, ego-gemotiveerde mensen.

Als je gedrag wilt veranderen is het bovendien handiger om in te spelen op de bestaande denkwijze, dan te proberen anderen van denkwijze te laten veranderen. Vaak is dat helemaal niet nodig en soms is het veel beter van niet. Belief systems zijn hardnekkig en aanvallen stuiten op weerstand.

In Made to Stick beschrijven de gebroeders Heath een campagne tegen zwerfafval langs de highways van Texas. De campagnemakers kozen niet de moeizame route om rauwe, autonome truckers milieubewustzijn bij te brengen. In plaats daarvan bedachten ze de boodschap: 'Don't mess with Texas'. Een stoere oproep vol Texaanse trots, die perfect aansluit bij het bestaande belief system. De succesvolle campagne loopt inmiddels dertig jaar. En wat interessant is: wie zijn afval netjes in de afvalbak gooit, wordt vanzelf voorstander van een schone leefomgeving. Dat komt door hetzelfde mechanisme dat ik eerder beschreef, dat mensen in hun gedrag en denken graag consistent willen zijn. Dus ook als attitudeverandering het doel is, kan het slim zijn om te beginnen bij gedrag.

Inderdaad gebeurt het onderstaande maar dat motiveert 95 % van de bevolking niet.

Langzaam gaat onze planeet kapot aan

Klimaatverandering,
Milieuproblemen 
Het wereldvoedselvraagstuk

We zullen moeten gaan naar 
Autodelen, rekeningrijden, vaker fietsen en met het openbaar vervoer.
Minder vliegen.
Korter douchen,
Van het gas af,
Minder vlees eten
Regenwater verzamelen.
Minder laten bezorgen
Minder voedsel verspillen
Minder energie gebruiken
Anders koken. 
Ons spaargeld moet niet naar die vliegvakantie, maar naar warmtepomp en zonnepanelen.

Vrij naar Daan Remarque, specialist in gedrags- verandering en associate partner bij bureau Open Now.