Het duurzame kappersvak

Naast knippen heeft een kapper te maken met
- haren verven
- blonderen
- permanenten
- watergolven
- haar stylen (gel)
- haarspray en haarlak
- haren wassen
- scheren

De kapper is de eerste die problemen met de hoofdhuid en haren ziet.
Daarnaast heeft een kapper een sociale fucntie. Veel mensen gaan blij de zaak uit. Daarbij wordt er wat afgepraat bij de kapper. Wat te doen met mensen die het niet kunnen betalen. Kan je mensen goed voorlichten? Ben je op de hoogte van natuurlijke en of duurzame middelen? Is het wel nodig om van donker naar licht haar te gaan?

De kapper werkt vaak in een salon, een kapperszaak. Zo'n zaak is duurzaam in te richten, met aandacht voor energie, afval, de inrichting, lozingen ect. 
Ieder jaar verdwijnt 170.000 kilo chemisch afval haarverf, exclusief verf door kappers in de wasbak.

Onthou: alles wat goed is voor het milieu is ook goed voor je haar. Dat geeft dubbele winst. Dus: minder, minder, minder, minder…
Is een stoel te verhuren aan andere kappers ?

Natuurlijke kleuren

In veel zaken bieden kappers geen duurzame en groene keuzes aan. Het zou goed zijn als mensen die keuze wel hebben. Er bestaan natuurkappers. Kijk eens op https://www.haarvriendelijk.nl/ van natuurkapster Annie Kok. Studenten kunnen tijdens de opleiding al leren duurzaamheid mee te nemen in het advies dat ze klanten geven, bijvoorbeeld door op elkaar te oefenen tijdens de les.

Je kunt als docent beginnen bij het creëren van gewoontes als de kraan uitzetten en afval scheiden. Verftubes recyclen kan bijvoorbeeld via Dutch Urban Miners. Leer studenten dat ze keuzes kunnen maken die energie en water besparen, zoals minder föhnen en wassen. Maak studenten ook bewust van verspilling, bijvoorbeeld door een vaas neer te zetten waar alle ongebruikte verf in verzameld wordt.

Op het ROC in Meppel is men bezig een duurzame kapperssalon neer te zetten voor studenten. Er zijn andere studenten die de salon ontwerpen en weer andere die b.v. een logo ontwikkelen.

Alles wat goed isvoor het haar is ook goedvoor het milieu en voor jezelf al kapper.

In hoeverre beinvloedt het vak je gezondheid. Kappers ontwikkelen vaker allergieen en eczeem. Is daar wat tegen te doen.
Allergieen tegen PDD of parfums.

Ook de stage kan een goede manier zijn om de opleiding te verduurzamen. De opleiding kan bepaalde eisen stellen aan het leerbedrijf of de studenten kunnen zelf onderzoek doen in de salon. Kok voegde daaraan toe: “Laat ze dan ook op de werkplek een presentatie geven. Dat vergroot de impact van studenten!”

Het kappersvak en de SDG's (voor meer over de SDG's zie hier)

Bij doel 1 ‘Geen armoede’ kun je bijvoorbeeld denken aan het knippen van daklozen of bij de voedselbank. Voor doel 10 ‘Ongelijkheid verminderen’ kunnen studenten leren over het belang van diversiteit op de werkvloer. Kappers hebben ook invloed op de gezondheid van hun klanten (doel 3) en op de waterkwaliteit (doel 6). Als docent kun je met studenten in gesprek gaan over de SDG’s.

 

Haren verven

Vijf miljoen Nederlandse vrouwen laten hun haar chemisch kleuren. Er zijn in Nederland zo'n 18.000 kappers die het haar van hun klanten verven met chemische producten. Uit onderzoek van NIPO blijkt dat 42% van deze groep vrouwen ook thuis chemische producten gebruikt om hun haar te kleuren. Dat kan natuurlijker en duurzamer.  

Door het gebruik van ammoniak, waterstofperoxide, en andere chemische samenstellingen in haarverf komen er schadelijke stoffen vrij in het riool en de natuur.  Met henna haarverf is dat niet het geval, omdat er enkel en alleen plantaardige ingrediënten worden gebruikt. Hierdoor kan deze natuurlijke manier van haarkleuren ook worden gebruikt voor zwangere vrouwen, vrouwen die borstvoeding geven en mensen met allergieën. Plantaardig haarkleuren is dus zeker duurzaam voor mens en milieu!

Dus bewustwording van gebruik producten waar je mee werkt ( o.a. grondstoffen, watergebruik, houtkap, etc.) is belangrijk. 
Gezondheidsproblemen die kunnen ontstaan ook als eczeem en rug/nek/schouder pijn. 
Op de site van 'The Healthy Hairdresser' kan je hier veel over vinden.

Verf

Je haar duurzaam kleuren wordt een lastiger verhaal. Reguliere haarverfproducten bevatten vaak ammonia, peroxide en formaldehyde. Niet echt ingredienten die je graag op je lijf smeert. Wil je je haar tóch verven dan kun je kiezen voor henna of een plantaardige kleuring (bijvoorbeeld van Henna Brownies).

Verder zijn er ook merken die milieuvriendelijkere haarverf maken zoals bijvoorbeeld Colour me Organic, Kevin Murphy of Oway. Er zijn een aantal duurzame kappers in Nederland die deze producten al gebruiken, zoals MHOOM in Amsterdam, Ginger Hair in Utrecht of Rosie de Haas in Alkmaar.

Dianne te Mebel van Instituut Haar & Gezondheid vindt het gebruikelijke chemisch verven niet alleen milieubelastender, het kan ook schadelijk zijn voor de gezondheid van de kapper en de klant. Zij gebruikt daarom plantaardige haarkleuring. Te Mebel krijgt in haar salon dan ook veel klanten die bij andere kappers huidklachten kregen. Met plantaardige haarkleuring is steeds meer mogelijk, niet alleen meer rood. Het geeft een natuurlijk effect en maakt het haar niet stuk. Als er henna overblijft hoef je dat niet weg te gooien, zoals normale haarverf, maar kan het de volgende dag weer gebruikt worden. Te Mebel stimuleert haar klanten bovendien gebruik te maken van shampoo bars, zeepblokken zonder onnodige plastic verpakking. Zo'n shampo-blok gaat wel 60 keer mee.

Haarspray en haarlak

Houd je bij het opbrengen van haarspray of haarlak aan de volgende punten:
 •Maak bij het opbrengen van haarspray/-lak waar mogelijk gebruik van een pompverstuiver.
 •Gebruik niet meer spray/lak dan strikt noodzakelijk en spuit alleen direct op het haar.
 •Zorg dat de ruimte goed geventileerd is en voldoet aan de ventilatienorm

Handschoenen

Je gebruikt handschoenen bij:
Wassen van het haar 
 •De handschoenen moeten gemaakt zijn van PVC
 •Ze moeten zijn voorzien van een lange manchet, zodat het water er niet makkelijk in loopt
 •De handschoenen zijn poedervrij
 •De handschoenen zijn gemaakt van materiaal waar geen rubberversnellers zijn toegevoegd

Permanenten, Kleuren, Blonderen
- De handschoenen moeten gemaakt zijn van nitril
- De handschoenen zijn poedervrij
- De handschoenen zijn gemaakt van materiaal waar geen rubberversnellers zijn toegevoegd

Rubberversnellers kunnen uit handschoenen vrijkomen, de huid binnendringen en allergische reacties veroorzaken.
Liever geen latex habdschoenen want daar kan je allergisch voor worden.

Scharen

Scharen met nikkel kunnen allergische reacties opwekken. Gebruik die niet.

Aparte ruimten

Het zou goed zijn dat er aparte ruimten bestaan voor te lunchen en een andere ruimte waar permanentvloeistof, kleuring en blondeermiddel wordt bereid.

Tips:

Gebruik permanentvloeistof zonder GTG (glycerylthioglycolaat).
Gebruik niet-stuivende blondeermiddelen (bijvoorbeeld in de vorm van crème, korrels, pasta’s, granulaten of tabletten).
Gebruik kleine verpakkingen of een gesloten doseer-/mengsysteem (om te voorkomen dat je huid in contact komt met jaarkleuring)
Gebruik een pompverstuiver voor het opspuiten van haarspray/-lak en gebruik je alleen een spuitbus als het voor het kapsel echt niet anders kan.
Knip je altijd eerst voordat je gaat kleuren.

Shampoo

In reguliere shampoo en haarverzorgingsproducten zitten best veel gifstoffen en chemicaliën (check je labels!) die je eerst op jezelf smeert en daarna via het doucheputje richting de zee spoelt. Duurzamere producten kiezen is dus beter voor jezelf én het milieu. Er is best wat te kiezen, ook als je gewend bent aan de lage prijzen van niet-duurzame producten.

Kies bijvoorbeeld voor een vaste shampoobar, die zijn er inmiddels voor alle soorten haar en zonder onnodig plastic en conserveringsmiddel. Je gebruikt het als een blok zeep maar dan voor je haar, supersimpel én ook makkelijk mee te nemen op reis. Je vindt deze bijvoorbeeld bij Lush of op Shampoobars.nl.

Maar zo'n bar is ook niet echt handig. 80 % van shampoo is water. je kan ook geconcentreede shampoo kopen en dan zelf water toevoegen. In het onderstaande fimpje hoe men er mee bezig is.

 

Conditioners

Er zijn ook bars met conditioner maar je kunt ook zelf je haar naspoelen met een mix van appelazijn en water. Gewoon in een flesje voormixen en over je haar spoelen. Wordt je haar gegarandeerd superzacht van! Is dit iets té extreem voor je? Kies dan voor een duurzame conditioner van bijvoorbeeld Weleda, Dr. Hauschka of Lavera. Meer high-end merken die je kunt proberen zijn Oway of John Masters Organics.

Kammen & borstels

In de meeste haarkammen- en borstels zit plastic verwerkt, in het handvat of de borstelharen bijvoorbeeld. Dat kan anders (en vaak ook mooier). Kijk bijvoorbeeld eens naar een houten kam, die zijn inmiddels redelijk makkelijk te krijgen (Check The Body Shop, de plaatselijke natuurwinkel of Bol.com). Als je helemaal punten wil scoren kies je voor een houten kam met FSC-keurmerk of van een duurzame houtsoort als bamboe.

Duurzame haarborstels hebben een houten handvat en borstelharen van hout of bijvoorbeeld van varkenshaar. Deze kun je onder andere kopen bij Ekoplaza of google even op het merk Anaé, die maken duurzame haarborstels en -kammen die in meerdere webshops worden verkocht.

Stylen

Gezond haar dat goed geknipt is heeft eigenlijk niet veel nodig maar wil je toch een finishing touch geven aan je kapsel dan is het ook nu weer handig om producten te kiezen met veel natuurlijke ingrediënten. Oway heeft veel fijne producten zoals wax en pommade of olie om je krullen optimaal te laten glanzen. Less is More biedt ook nog fijne volumesprays en wax die je inmiddels ook in een aantal Nederlandse webshops kunt bestellen. Tenslotte heeft John Masters Organics een uitgebreide lijn met stylingproducten die je o.a. kunt kopen bij Cosmania.

Wat kunnen kappers ons vertellen over duurzaamheid. TEDx

 

Instituut Haar en Gezondheid te Amsterdam.

Zij gebruiken producten met de onderstaande labels.

Kijk ook eens op https://www.haarvriendelijk.nl/ 

Is het haar te hergebruiken ?

Bij de kapper kun je lang haar verkopen voor pruiken, maar de rest verdwijnt in de vuilniszak. Dat is ca. 2.700 ton per jaar. Jammer, vond de Groene Kapper en vroeg de Wetenschapswinkel om uit te zoeken hoe haar kan worden hergebruikt.

Het aminozuur cysteïne uit haar van mens en dier wordt toegepast als broodverbeteraar. Dat gebeurt in Nederland ook, met die beperking dat het gebruik van mensenhaar verboden is.

De consumptie van menselijke producten zou tot overdracht van ziektes kunnen leiden. Het cysteïne is echter identiek aan dat uit dierenhaar of veren.

Kunstenaars zijn creatief met haar: sieraden, kleding, deurmatten, stoelen, nestmateriaal voor vogels…

Veel opties maar allemaal wat te kleinschalig om landelijke inzameling van haar haalbaar te maken. Twee opties lenen zich echter wel voor grote schaal: haar is een prima bron van stikstof in compost, en haar is een goed adsorptiemiddel voor (afval)olie.

Bij de grote olieramp in de Golf van Mexico in 2010 hebben vrijwilligers op grote schaal haar haar en oude panty’s ingezameld om ‘’booms’’ (rollen) te maken om de troep op te ruimen. Tot commerciële verwerking van afvalhaar heeft dat echter niet geleid.

Er is meer onderzoek nodig naar de efficiëntie van de booms en de verwerkbaarheid na gebruik om te beoordelen of dit zinnig zou zijn.

In haar gesprekken met afvalverwerkers in Nederland vond Claartje nog weinig animo voor gescheiden inzameling van haar en ze betwijfelt of het rendabel kan zijn.

In de kapsalon kan je letten op de onderstaande items

Let op energie, water, afval en milieu-onvriendelijke middelen.

Opdracht:

Maak een lijst met alle producten die gebruikt worden in het kappersvak.
Bekijk ze op duurzaamheid en zoek uit of er duurzame alternatieven bestaan.

Bekijk welk afval de zaak produceert en of daar duurzame alternatieven voor bestaan.

Bekijk of de zaak zelf duurzamer kan. Is die goed geisoleerd, is er LED verllichting, wordt er op watergebruik gelet etc. 

Ter ondersteuning kan je deze checklist invullen.. 

Of je bedrijf duurzaam bezig is kan je bekijken adhv deze checklist.

Hoe duurzaam je zelf leeft is te zien adhv deze checklist.

Andere lesbrief

Op het Rijn Ijsselcollege heeft Pauline van der Most van Spijk een lesbrief "duurzaamheid in de salon" ontwikkeld als onderstaand.

Het doel:

Het doel van deze leeractiviteit is dat duurzaam ondernemen als vanzelfsprekend geïntegreerd is in al ons handelen als zelfstandig ondernemer. Na het volgen van deze leereenheid heb jij een plan in handen hoe je concrete, duurzame stappen kan maken in jouw salon.

Waar moet je allemaal aan denken bij duurzaamheid in de salon? Om hier een beeld van te krijgen doorlopen we de stappen van de duurzaamheidswijzer. We gaan het vage begrip duurzaamheid concreet maken. Je hebt zelf de ruimte om je verslag vorm te geven.

Wat ga je doen?

De volgende link ‘Duurzaamheidswijzer’ laat de stappen zien die we gaan ondernemen. Iedere week staat er een andere kleur centraal. 
https://www.kvk.nl/download/Duurzaamheidswijzer_tcm109-446096.pdf

Je levert per tweetal aan het eind van deze leereenheid een verslag op met de vier stappen/lessen; ‘Waar liggen jouw kansen?’, ‘Stel prioriteiten en focus’, ‘Maak je plannen haalbaar’, ‘Veranker in je bedrijf’ en dan eindig je als conclusie met ‘Duurzaam vooruit met jouw bedrijf’. Je bepaalt zelf of je de informatie koppelt aan je eigen onderneming, hoe je gaat wonen of je stagebedrijf. Geef in je verslag aan wat de verschillen en de overeenkomsten zijn tussen jullie keuzes.

Hoe pak je dit aan:

1. Bekijk de duurzaamheidswijzer. Deze periode gebruik je veel bronnen om je te verdiepen in het onderwerp duurzaamheid. De focus ligt op de website van de kvk.
2. Koppel de informatie aan jullie eigen onderneming/hoe jullie gaan wonen/ jullie stagebedrijf. Je leest of bekijkt dus de informatie die hoort bij een stap en hier verwijs je  per hoofdstuk naar

Hulpmiddelen en bronnen

De docent
Websites (Duurzaamheidswijzer KvK)
Beauty Level Ondernemerschap

Producten
Het verslag ‘duurzame stappen maken’ met inleiding, vier stappen (4 hst van ieder 1 A4), slot en bronnen.

Criterea

Je denkt samen met je maatje actief na over de inhoud en de verwoording van je verslag.

Evaluatie en reflexie

Docent
Medestudenten

Hoe om te gaan met arbo en milieu in het kappersvak.

Hier onder een voorbeeld waar u misschien wat aan heeft. Het is een beschrijving van een kappersafdeling van een onderwijsinstituut maar e.e.a. kan evengoed gebruikt worden als voorbeeld voor de hele kappersbranche. (Indien iemand hier aanvullingen of verbeteringen voor heeft, houden we ons aanbevolen).

in

- kleur- en ontkleuringsmiddelen
- permanentvloeistoffen en straighteners
- verzorgingsproducten
- styling en finishing producten
- warm water

Tips voor het onderwijs (van Annie Kok)

Mogelijkheid tot het scheiden van afval op school maakt leerlingen bewuster van de keuze die ze zelf hebben.
Verftubes aanbieden voor recycling. Laat leerlingen bedenken op welke manieren ze hun impact kunnen verminderen op de afvalstroom en energieverbruik

Kies voor een duurzaam merk op school en betrek leerlingen hierin
Laat leerlingen zelf onderzoek doen naar betere merken zodat ze later bewuster keuzes kunnen maken hierin

Integreer volledig natuurlijk werken en kleuren in het standaard curriculum
Biedt themalessen of keuzedelen aan en laat leerlingen het verschil voelen en ruiken.

Laat leerlingen onderzoeken bij hun stage- of werkplek wat er veranderd kan worden op het gebied van duurzaamheid
Laat ze de resultaten presenteren bij werkgever/stageplek en op school.

Zorg voor voldoende kennis bij de leerling zodat ze het verschil tussen natuur- en synthetische producten makkelijker kunnen maken.

Breng in kaart wat het merk/bedrijf doet aan MVO
Hoe de totale productieketen eruit ziet
Of er gebruik wordt gemaakt van hernieuwbare energiebronnen
Of er ingrediënten uit de petrochemie worden gebruikt
Hoe medewerkers en andere stakeholders worden behandeld
Of verpakkingsmaterialen van gerecycled materiaal zijn en/of makkelijk afbreekbaar zijn.

Het zou zo moeten zijn dat een kapper de consument kan informeren

Over de stoffen waarmee gewerkt wordt in de salon
Wat de keuzes in haarbehandelingen doen met het haar, huid en milieu
Wat de meest verantwoorde keuze is in samenspraak met klant
Niet alleen in de salon maar ook voor de klant thuis.
Met als gevolg een kapper met impact.
Want een kapper heeft meer invloed dan je denkt.

The green salon

In Europa heeft een project gedraaid m.b.t. de groene salon Zie hier
Daar kan je een checklist invullen zie https://zelfscan.eu/sustainability/2/q1.php
Hier is een checklist in het Nederlands te downloaden.
In  Denemarken kan je een certificaat krijgen dat je een groene kapsalon hebt. 

Gevaarlijke stoffen
 
1. Probeer ze zo min mogelijk te gebruiken als kleurstoffen met dimethicone, permanent met mercaptaminehydrochloride, bleken met natriumcarbonaat, haar gladmaken of
curling met föhn.
2. Gebruik natuurlijke cosmetica
3. Vermijd het gebruik van cosmetica op stof of spray
4. Gebruik de instructies en bewaar ze, goed gesloten, in een specifieke en geventileerde ruimte.
5. In geval van het overbrengen van cosmetica in kleinere verpakkingen, moeten deze perfect worden geëtiketteerd.
6. De bereiding van gevaarlijke producten zoals kleurstoffen of permanenten moet worden gedaan in een aparte zone met locale luchtafzuiging.
Als dit niet mogelijk is, moet de luchtvernieuwing hoger zijn dan 100 m3 / uur per. In de salon kan ventilatie natuurlijk of geforceerd zijn, maar het moet een minimum aan lucht garanderen
van 50 m3 per uur per werknemer.
7. Lege verpakkingen worden in afgedekte containers geplaatst.
8. Let op het gebruik van beschermende handschoenen (geen latex) en ademmaskers om directe blootstelling te verminderen of inademing van chemicaliën te voorkomen.
9. Was en droog je handen na elke behandeling en reinig en spoel je gereedschap.

De combinatie van een natte werkomgeving en het persulfaat creëert het verhoogde risico voor kappers.

Let op voor
 Persulfaatzouten (kalium, ammonium),
 ammoniak,
 p-fenylendiamine,
 p ‐ toluendiamina,
 4-aminofenol,
 resorcinol,
 Tetrahidrofurfurílic alcohol,
 Ammoniumtioglycolaat,
 glicerolmonotiogliyolaat,
 Formaldehíde,
 Hydrochinon
Alsof dit op zichzelf niet ingewikkeld genoeg is, heeft persulfaat een aantal alternatieve namen gekregen, waardoor het voor zowel professionals als consumenten nog moeilijker wordt om het te begrijpen. Men noemt het ook wel 
 ammoniumperoxydisulfaat
 diammoniumperoxodisulfaat
 diammoniumpersulfaat
 diazaniumsulfonatooxy sulfaat
 peroxydisulfuurzuur (((HO) S (O) 2) 2O2) ammoniumzout (1: 2)
 peroxydisulfuurzuur diammoniumzout

Opslag

- in kasten, droog, tot kamertemperatuur, niet bij warmtebronnen of open vuur, gescheiden van andere brandbare stoffen.

- in drie 400 l warmwaterboilers

proces

- mengen van producten
- haren wassen
- haarverzorging
- uitspoelen

emissies via lucht en water

-    afzuiging nodig

-   geen speciale maatregelen voor lozing op het riool

-   lege flacons, spuitbussen, tubes

-> bij restafval

1. Milieuaspecten bij de opleidingen.

 Bij een analyse van de milieu-aspecten van deze opleidingen blijkt het volgende:

Proces	Milieuaspecten
	Energie	Water­verbruik	Bodem-emissie	Water-emissie	Lucht-emissie	Geluid	Afval	Externe veiligheid
Kappers-afdeling	X(X)	X		X	X		X

 X   = het proces geeft een beperkte milieubelasting

XX = het proces geeft een relatief grote milieubelasting

1.3. Processen en stofstromen

Grond- en hulpstof­fen	Volume	Prijs	Proces / Afdeling	Afval en emissies
kleur- en ontkleuringsmiddelen			Kappersopleiding	verpakkingen
permanentvloeistoffen en straighteners				lucht van straighteners
verzorgings-producten				spoelvloeistof met resten permanent en kleurstoffen
styling en finishing producten
warm water

1.2. Afvalstoffen en luchtemissies

 Afvoer gescheiden afvalstromen  (tenzij anders aangegeven)

Afvalstroom	Bron/oorzaak	Hoeveelheid [per jaar]	Afvoer­kosten	Interne kosten	Inzamelaar
Bedrijfsafval					GAD
nvt

1.3. Specificatie afvoerkosten

 n.v.t.

1.4. Luchtemissie

Stof / aard	Bron/oorzaak	Uitstoot / jaar	Afvoer­kosten	Interne kosten	voorzieningen
KWS	haarlak / permanent				afzuiginstallatie

2. Typering van de afdeling:

Bij de opleidingen worden theorie en praktijk gecombineerd. Tevens vindt de praktijkvorming laatst  bij de werkgever in de beroepssituatie.
Er zijn twee praktijkruimten ingericht waarvan één is uitgerust met afzuiginstallaties.

2.1. De mengtafel

Permanentvloeistof en haarverf moeten gemengd worden met andere producten. Dit wordt uitgevoerd op een tafel waar afzuiging aanwezig is. Tevens is er een oogdouche en EHBO-koffer aanwezig.

2.2. De opslag

De opslag van producten vindt plaats in 4 kasten.   

Een aantal producten bevatten bijvoorbeeld watertstofperoxide maar in een concentratie dat er geen gevarensymbool op staat. Vandaar dat er voor deze opslag geen speciale maatregelen genomen hoeven worden. De aanbeveling voor de opslag is

-         van koel tot kamertemperatuur en droog bewaren

-         verwijd open vuur en warmtebronnen

-         gescheiden opslaan van brandbare stoffen

-         verpakking na gebruik direct sluiten.

Alle blusmiddelen zijn toegestaan.

Producten met risico's zijn o.a.

Naam	Gevaarlijke stof	Gevaren- symbool	Opslag	Handschoenen nodig
Welloxon oxydant-créme	maximaal 12 % waterstofperoxide	nee	koel droog	ja
Perform Hairscan schuimfixatie	maximaal 12 % waterstofperoxide	nee	koel droog	ja
Perform Hairscan permanent	thioglycolaat	nee	koel droog	ja
Blondor (blondeermiddel)	Kaliumpersulfaat	nee	koel droog niet bij brandbare stoffen	ja + goede ventilatie
Koleston verzorgende creme kleuring	en resorcin	nee	koel droog	ja

2.3.Het spoelen en emissies via de riolering

De hoeveelheden die in het riool verdwijnen zijn gering. Het is in het belang van iedereen dat er maar zoveel wordt aangemaakt als nodig is. Vandaar dat er maar weinig verspild wordt en nadere maatregelen niet nodig zijn.

2.4. De afvoer van verpakkingen

De verpakkingen hoeven niet gescheiden verzameld te worden en kunnen bij het gewone afval.

Verduurzaming kun je het beste doen met/in kleine stapjes, het kleuren vind ik een belangrijk onderwerp, vooral het blonderen mag van mij in de ban, bewustwording van gebruik producten waar je mee werkt ( o.a. grondstoffen, watergebruik, houtkap, etc. )        

Mogelijkheid tot het scheiden van afval op school maakt leerlingen bewuster van de keuze die ze zelf hebben.
Verftubes aanbieden voor recycling.

Laat leerlingen bedenken op welke manieren ze hun impact kunnen verminderen op de afvalstroom en energieverbruik .

Onderwijs: begrippen als duurzaamheid, duurzaam ondernemen en duurzame ontwikkelingen uit leggen, bewust worden van je handelen prive en als kapper.

Onderwijs is medeverantwoordelijk voor het realiseren van een duurzame samenleving. De functie van het onderwijs is mensen basiskennis, -vaardigheden en -houdingen mee te geven waardoor zij in staat zijn vooruit te kijken, op verantwoorde wijze keuzes te maken en oplossingen te bedenken.

Leerlingen leren zowel binnen als buiten de school actief bij te dragen aan de vormgeving van een duurzame toekomst waarin zij kunnen leven en werken. Het onderwijs heeft daar een belangrijke rol in. Er zijn leerprocessen nodig voor individuen, organisaties en de maatschappij als geheel om de balans tussen people, planet en profit opnieuw te leren zoeken.