Fast fashion

Net als fast food bekt fast fashion heel lekker, maar het is allerminst een positieve term. Fast fashion heeft een hoge omloopsnelheid, met veel wisselingen in de collecties, zodat er voor de consument veel te koop is voor relatief weinig geld. Veel kledingmerken willen steeds sneller en goedkoper kunnen produceren.

Ieder jaar worden er meer dan honderd miljard nieuwe kledingstukken geproduceerd. Een derde daarvan wordt uiteindelijk nimmer verkocht, nooit gedragen en uiteindelijk versnipperd of verbrand. Kleding is steeds meer een wegwerpartikel geworden. Dat maakt de mode- en kledingindustrie tot een duizelingwekkend en uitermate vervuilend systeem. Slecht voor de natuur en de mens.

Alom wordt erkend dat fast fashion, na de olie-industrie, de meest vervuilende bedrijfstak is. Een kwart van alle pesticiden in de landbouw wordt gebruikt bij het laten groeien van katoenplanten. Voor de productie van fast fashion zijn enorme hoeveelheden water nodig. Voor één T-shirt is al 2700 liter water nodig, genoeg drinkwater om iemand 900 dagen van drinken te voorzien. Voor het maken van een jeansbroek is tienduizend liter schoon water nodig. Water dat daarna verpest en giftig is.

En dat niet alleen: textiel is goed voor tien procent van de wereldwijde CO₂-uitstoot. En veel kleding wordt ook nog eens geproduceerd onder erbarmelijke omstandigheden in vooral ontwikkelingslanden. In 2013 kwamen 1200 medewerkers in Bangla Desh om doordat een kledingfabriek instortte. Toen is het Bangladesh-akkoord gesloten wat de verantwoordelijkheid legde bij de merken en dat heeft de werkomgeving van twee miljoen textielarbeiders veiliger gemaakt. Van de ruim 100.000 gevaren is het maximale getemperd. De lonen blijven slecht. (2023)

Inmiddels zien steeds meer mensen in de fast fashion-branche in dat duurzaamheid niet alleen hip is, maar ook echt nodig. Dat wordt erkend door José Teunissen, hoogleraar aan London College of Fashion. Inmiddels zijn er steeds meer modeontwerpers, kledingmerken en winkelketens die eisen dat (een deel van) hun kleding van duurzame materialen gemaakt wordt.

Het succesvolle Britse ontwerpersduo Vin + Omi is daarin één van de voorlopers. Al sinds een jaar of zeventien maken zij hun nieuwe kleding met allerhande stoffen uit de natuur, zoals brandnetels of resten van bonen. Maar ook van milieuvriendelijk latex of rubber. En vooral petflessen. Hun kleding wordt gedragen door onder anderen Beyoncé, Lady Gaga en Michelle Obama.

Ook de Nederlandse ontwerpers Van Benthum en Van Slobbe volgen de nieuwe trend: hun merk Hacked By is gemaakt van kleding die nooit verkocht is. Maar ook een keten als H&M acht duurzaamheid van belang. Het verkoopt kleding die gemaakt is van oude visnetten, nylon afval en hergebruikt nylon. Maar al met al blijft het nog een druppel op een gloeiende plaat.

Waarom is fast fashion spotgoedkoop?  

Dat houden deze bedrijven liever geheim. Maar het duurzame kledingmerk SKOT gelukkig niet. Op hun website geven ze niet alleen informatie over materialen en productielocaties maar maken ze ook de prijsopbouw van hun overhemden inzichtelijk:

Voor fast fashion merken zou dit overzicht er heel anders uitzien. Met name de productiekosten zouden veel lager zijn, met alle consequenties van dien. Dit zijn de 3 belangrijkste redenen waarom fast fashion zo goedkoop is.

1. Goedkope materialen

Allereerst wordt de meeste fast fashion gemaakt van goedkope materialen die hun afdruk achterlaten op mens en milieu. Alleen al de materiaalkosten (€18,90) van een duurzaam overhemd blijken hoger dan de totale prijs van een fast fashion variant. Door katoen in te kopen dat is geteeld met veel pesticiden, kunstmest en chemicaliën op ongecertificeerde plantages lukt het goedkope merken deze kosten te drukken. Zowel de arbeiders op de plantages als het milieu zijn hiervan de dupe.
SKOT maakt eerlijke en duurzame kleding van biologisch katoen. 

Biologisch katoen wordt daarentegen geproduceerd zonder kunstmest en pesticiden. Een nadeel is dan weer dat biologisch katoen meer grond nodig heeft. Eerder maakten we dit handige overzicht waarin we verschillende stoffen met elkaar vergelijken. Een van de meest veelbelovende materialen is Tencel: een sterke, warme en duurzame stof. Reden voor ASN Bank om te beleggen in Lenzing, het bedrijf dat deze stof produceert.

2. Arbeiders ontvangen geen leefbaar loon

Het tweede deel van de prijs bestaat uit de kosten voor arbeid (€9,10) die nodig zijn om het kledingstuk te maken. Fast fashion bedrijven betalen echter maar een fractie van dit bedrag per kledingstuk. In de meeste gevallen veel te weinig om van te leven.

Hoe weinig precies? Om eerlijk te zijn: we hebben vaak geen idee.
Hoewel er de afgelopen jaren enige vooruitgang is geboekt zijn er nog altijd maar weinig merken die volledig transparant zijn over hun leveranciers en arbeidskosten. Volgens het jaarlijkse Living Wage Report van ASN Bank vormt dit gebrek aan transparantie momenteel de grootste uitdaging om bedrijven te kunnen beoordelen.
Deze problematiek speelt overigens niet alleen buiten Europa. Ook in meerdere Europese landen, waar door overheden de rechten van werknemers over het algemeen beter worden beschermd, worden fabrieksarbeiders vaak onderbetaald. Zo kwam vorig jaar naar buiten dat arbeiders in Britse fabrieken soms niet eens de helft van het minimumloon kregen betaald. In de betreffende fabrieken werd kleding gemaakt voor fast fashion merken als Boohoo en Missguided die tops en jurkjes verkopen voor onder de 8,- euro.

3. Productie wordt goedkoop uitbesteed

Een andere manier waarop de kosten van fast fashion merken de kosten laag houden is door productie uit te besteden aan de goedkoopste bieder. Duurzame merken zoals SKOT besteden de productie van hun kleding ook uit, maar enkel bij fabrieken waar de arbeidsomstandigheden goed zijn en werkers een eerlijk loon krijgen. Fabrieken waar fast fashion wordt geproduceerd daarentegen, nemen het niet zo nauw met veiligheid en arbeidsvoorwaarden.

De voornamelijk vrouwelijke werknemers krijgen geen ziektekosten-, arbeidsongevallen- en zwangerschapsverzekering, werken in onveilige gebouwen en zijn vaak slachtoffer van (seksueel) geweld.

Waarom is er sinds de instorting van Rana Plaza in 2013, waarbij naar schatting 1134 doden vielen, zo weinig veranderd?

Volgens onderzoekers van King's College London en de Universiteit van Warwick in opdracht van het Ethical Trading Initiative ligt de schuld bij het business model van fast fashion. Alleen door leveranciers en inkopers constant met elkaar te laten concurreren kunnen merken in korte tijd zo goedkoop mogelijk enorme hoeveelheden kleding produceren. Dit systeem maakt niet alleen gebruik van bestaande lage lonen en de bijbehorende arbeidsomstandigheden: het creëert ze zelf.

De werkelijke kosten van fast fashion

Samen met de transportkosten (€4,50) en BTW (€13,70) komen de kosten voor de productie van het duurzame overhemd uit op €46,20. Een stuk duurder dan fast fashion? Niet wanneer je alle werkelijke kosten zou meerekenen: de zogenaamde true cost.

We noemden al de schade aan het milieu bij de productie van stoffen zoals katoen, maar denk ook aan de uitstoot van broeikasgassen (in 2015 1,2 miljard ton C02-equivalenten, evenveel als de uitstoot van al het wereldwijde transport) en de economische schade als gevolg van uitbuiting. Of de enorme kosten van de afvalverwerking van al die kleding die meestal maar een paar keer is gedragen. Alleen door fors minder kleding te produceren kunnen we het tij keren.

Veel kleding belandt al na een paar keer dragen bij het vuilnis. 

Alternatieven voor fast fashion

Gelukkig zijn er veel mooie en toffe alternatieven voor fast fashion! Jij kunt helpen de kledingindustrie te verduurzamen door minder kleding te kopen, op zoek te gaan naar tweedehands pareltjes en te kiezen voor betere materialen. Bijvoorbeeld door:
Kleding te ruilen in een van deze leuke kledingbibliotheken
Te sporten in duurzame materialen
De challenge aan te gaan om 5 maanden geen kleding te kopen
Het realiseren van een leefbaar loon voor arbeiders in de kledingindustrie is een van de drie pijlers van het duurzaamheidsbeleid van ASN Bank.