Open menu

Nieuwe businessmodellen

De wereld verandert door

de wereld verandert

Pas je business daarom aan als onderstaand

business
   

Zo veel mogelijk mensen zouden op duurzame wijze hun leven kunnen inrichten. Dat is hard nodig, want uit naam van de economie gaan we de natuur met een kettingzaag te lijf.

Je hebt niets aan materiële welvaart als deze ten koste gaat van welzijn, ecologie en sociale inclusie; we hebben niets aan bezit op een onleefbare planeet.

Er dreigt een generatie jongeren aan de zijlijn te blijven staan die moet toekijken hoe we voor hen de toekomst verpesten. Voor hen moeten we zorgen dat we stoppen met de laatste grondstoffen opmaken en onze economie blijven voortbouwen op een piramidesysteem. 

Een groep pioniers heeft inmiddels het wiel wel uitgevonden wat dat betreft. Duurzaamheid is volwassen geworden, het amateurisme voorbij. We kunnen gaan opschalen naar een goed functionerende participatiemaatschappij want echte integrale verduurzaming is een onmogelijke opgave voor een enkele, individuele onderneming; dat kan alleen collectief, als sector, als configuratie van instituties.

We moeten bedrijven veel scherper beoordelen op de échte toegevoegde waarde die ze hebben voor de samenleving? Nu is sprake van het verdienen van geld voor een beperkt aantal mensen die het zich kunnen veroorloven aandeelhouder te zijn.
Zouden we in plaats van te werken met een beoordelingsgrondslag op basis van financiële plussen en minnen, moeten beoordelen op impact en het creëren van meervoudige waarde moeten hanteren?

WEconomy: de economie die gebaseerd is op ruilen, delen, sparen, huren en samen creëren.

Initiatieven als Thuisafgehaald, Women on Wings, BB Bricks, Fairphone, Buurtzorg, Kytopia, Boer zoekt Buur, Broodfonds etc. hebben met elkaar gemeen dat ze samen werken aan waardecreatie.  Wat we kunnen leren van deze pioniers is dat het draait om het tegen elkaar uitruilen van materiële en sociale waarden, samenwerken in zwermachtige organisaties en het gunnen van success aan anderen. 

Er bestaan een 7-tal beginselen als kompas en die helpen om er mee aan de slag te gaan. ‘De werkplaats’, coacht bij het ontwerpen van duurzame initiatieven, haalt ze door de ‘wasstraat’, legt uit hoe je een community opbouwt en hoe de waarden die je samen creëert kunnen worden beoordeeld. 
Het staat allemaal in het boek "Nieuwe business modellen" geschreven o.l.v. Jan Jonker. 

Impressie van een dag nier over is hier te zien . Een uitgebreide terugblik op het symposium staat op  VDVWM

Zakendoen in de nieuwe economie Marga Hoek 2013 ISBN 978 90 1310942 9

Heel veel nieuwe businessmodellen zijn hier te zien.

De economie verandert door

- connectedness (we hebben al 6 miljard telefoonaansluitingen)
- globalisering (1970 7000 multinationals 2009 78.000)
- transparantie (zaken kunnen snel publiek worden)
- nieuwe waarden (zowel ecologosch als sociaal en financieel)
- digitale tools voor elk denkbare combinatie van ideeën productie en dienstverlening Maakt internatioanaal ondernemen mogelijk
- hogere productiviteit hoger probleemoplossend vermogen collectieve intelligentie
- verschuivende geopolitieke verhoudingen (BRIC Brazilie, Rusland, India, China) Next 11 Angola etc.
- bevolkingstoename (tussen 2010 en 2025 komen er 1 miljard mensen bij)
- welvaarttoename (de middenklasse gaan van 1,9 miljard naar 4,9 miljard in 2030)
- energiekosten (schaarste) de vraag stijgt 33 % tot 2030
- grondstoffenkosten (schaarste) de vraag stijgt tot 2030 100 %; staal + 80 % voedsel + 27 %
- waterschaarste de vraag stijgt 41 % tot 2030
- versnelde innovatietijd
- nieuwe materialen
- technologische ontwikkelingen
- nu meer data- en kennisgedreven
- locatie en tijdsonafhankelijk(e webshops)
- nieuwe trends
- beslissingen via geïntegreerde dashbords precisiemanagement mogelijk door alle data(analyses)
- goedkoop transport zodat producten ver weg en goedkoop gemaakt kunnen worden (maar dit verandert)
- alles wordt complexer
- lineair -> expotentieel

De wereld verandert ook door

- De digitalisering (digitisation). Kijk naar de ‘boom’ in data, het fenomeen van de explosie van gegevens, inmiddels bekend onder de verzamelterm ‘Big Data’. Alles, maar dan ook werkelijk alles, is data geworden en biedt ruim baan voor toepassingen die we nu nog niet bedacht hebben.

- Gratis toegang (free access) Alles is voor iedereen steeds meer en steeds vaker gratis toegankelijk, vooral waar het gaat om kennis en data. Ik noem alleen al de opkomst van het fenomeen Massive open Online Course (MOOC), van Google Scholar of YouTube.

- Van de diensten. Alles wordt langzamerhand een dienst; we dematerialiseren. Bezit maakt plaats voor toegang. Eigendomsverhoudingen veranderen daardoor. Walter Stahel die ooit in de jaren zeventig het idee van de ‘performance economy’ introduceerde, krijgt gewoon gelijk.

- Van self-empowerment. Met een paar euro (of gratis) en wat tijd kan iedereen een website beginnen, gelijkgestemden opsporen, netwerken maken, een bedrijfje beginnen, een cursus volgen of vul maar in.

- Van de connectiviteit (The Internet of Things) en daarmee van de uitwisseling van alles en iedereen met alles en iedereen (de zogeheten ‘Exchange Ubiquity’). Vertaal dat naar de onvoorstelbaar snelle opkomst van de Apps en het einde van het begin komt in zicht. Het is immers net begonnen en nu al is sprake van de ‘App Industry’. (Carlota Perez)

Bedrijven zouden geen waarde moeten onttrekken op people, profit en planet gebied maar er juist toe bij moeten dragen. Niet uitputten maar empoweren.

PPP = ecologisch, sociaal en financieel.

People - sociaal

Laat menselijk kapitaal niet devalueren door onmenselijke werktijden, onderbetaling, kinderarbeid, burn out, werkstress, hoge werkdruk.
Zijn ouderen een kostenpost of voegen ze kennis en ervaring toe ? Social supply network. Zwermintelligentie (Len Fisher 2009)
Verkrijgen van nieuwe informatie en richtingen via collectief gedag van gedecentratiseerde, zelforganiserende bedrijven / systemen.
Superbrein -superogen superdarmen supernieren

Profit - financieel

herkoppel geld weer aan reeele waarden. De financiele waarde moet de werkelijke waarde zijn.

Oud ->  Nieuw

waarde komt door schaarste -> waarde komt door gebruik
gericht op kosten -> gericht op opbrengst
controle en bescherming -> samenwerking en openheid
massaal -> persoonlijk
voorspelbaar -> vernieuwend experimenteel
duidelijke grenzen -> verschuivende open grenzen
Lineair -> circulair
Geleidelijke verandering -> hoog adaptief vermogen
prestaties afdwingen -> prestaties mogelijk maken
prijs minimaliseren -> mensen binden
inkoop wil korting, just in time leveringen, min mogelijke afhankelijkheid (spreiding van leveranciers), laagste prijs negatieve milieueffecten ->
samen maximale ecologische, sociale en financiele waarde creeren met zoveel mogelijk gerecyclede en geupcyclede grondstoffen.

We moeten goede initiatieven gaan opschalen en de juiste prijs betalen voor producten.
Veel kosten van producten worden niet betaald door de koper. In de prijs zitten veel zaken niet verwerkt.

Uitspraken

Wie het aan durft groots te falen, heeft kans groots te slagen. Robert F Kennedy
Door verbranding gaat onze toekomst in rook op.
Niet outsourcen, insourcen maar rightsourcen.
Doing good by doing new things (with others)
Van alles wat te koop is, is liefde het duurst.
Sommigen spelen de baas anderen zijn de baas.
Mijn en jouw leven mogen niet meer weghalen dan je inbrengt
Beloon het proces en niet het resultaat.
Circulair leiderschap dat afhangt van de interactie ipv het resultaat.
Haal niet het beste uit de mens maar haal het beste naar boven. Empowering.
Koersen op de korte termijn is stelen van je kinderen en kleinkinderen Paul Polman
Als je geen fouten maakt, maak je niets.
Mensen zijn de meest waardevolle assets (bronnen)
Je kan ook rijk zijn zonder veel geld.

Duurzame producten worden betaalbaar.Big plenty wordt esthetisch functioneel design maar

Negatief

de consument wil er toch niet voor betalen
de toeleveranciers zijn er niet rijp voor
men wil ideeën voor zichzelf houden

Positief

lagere kosten
minder grondstoffen
ook meer sociale en ecologsche waarde
beter verhaal naar je klant toe
je ontwikkelt nieuwe businessmodellen

Dus
laat klanten mee denken (mystarbucksidea.com 150.000 ideeën 227 innovaties)
jump outs

Samenwerken in

- financieringsmogelijkheden
- innovaties
- kennis, ideeën
- diensten
- productie van zo min mogelijk afval
met klanten, leveranciers, partners, medewerkers, financiers, investeerders in een soort ecosysteem in green business clubs
Ideeën vertalen naar hoogwaardige nuttige toepassingen

Performance based economy

de-ownership koop gebruik en niet het product.

- koop geen lampen maar licht
- koop geen auto maar mobiliteit
- koop geen HR-ketel maar warmte
- koop geen koelkast maar koeluren
- koop geen TV maar kijkuren
- koop geen tapijt maar loopuren
- koop geen meubilair maar gebruiksuren
- koop geen wasmachine maar wasbeurten
- koop geen CD's maar muziek  Spotify
- koop geen mobieltje maar connectedness (KPN binnen vier uur reparatie)
financial lease
circular use
full operational use (geen zorgen meer voor de klant)
diversified use in complete arrangementen
b.v. XXIMO dat je een tankpas geeft naast OV kaart en lease mogelijkheden + routemanager die files omzeilt je vertrekt dan eerder.
(= concurreren op combinatiekracht)
Vroeger hield van bedrijven de verantwoordelijkheid op bij de verkoop.
Nu blijft de verantwoordelijkheid bij bedrijven
Vroeger V.S. gooit 30 miljoen CD's in de prullenbak
Het afbreken van een CD duurt 450 jaar

Zorg dat producten optimaal gebruikt worden
- gervicing optimale IT bezetting
- Floows optimale bezetting landbouw- en bouwmachines

Zappos webshop voor schoenen en kleding
Vintykids Je zendt kleding zij fotograferen, prijzen dus je koopt kwaliteit 50-50

Nodig vertrouwen van het bedrijf in de klant
Vertrouwen van de klant in het bedrijf
Zorgzaam en verantwoord gebruik door de klant

Producten


zijn
materieel tijd en plaatsgebonden
- lange termijn vastgoed, wegen - langdurige afspraken
- middel lang machines computers
- kort kleding, voedsel, papier, kleding
Het zijn grondstoffenbanken. Geef ze een grondstoffenpaspoort. Resources Identity Tag system (RITS)
Points for sale doen mee net als points of collection closing the loop.
In Japan is hergebruik van materialen wettelijk verplicht
=> ontmantelingsvriendelijke producten
Reversed facturing Buyer driven payables.
In producten zitten ook immateriële zaken verborgen als de energie die nodig was het te vervaardigen, aan de grondstoffen te komen

Diensten

zijn immaterieel / niet zo tijd en plaatsgebonden / lichtsnelheid

Lever product maar ook aanpalende diensten Uber

Financien 

Beperk financieringsbehoefte
Genereer langetermijnzekerheid
Klop voor de rest aan bij banken

Ga uit van ieders kracht, van win win van gezamenlijk te behalen resultaten.

Financieel

Trias pecunia
1. Vermijd gebruik van geld
- het vergaren kost veel tijd en moeite
- ga creatieve verbintenissen aan met anderen om diensten, materialen e.d. uit te wisselen
  = batering  arts - loodgieter
2. geld van stakeholders en betrokkenen die ook kennis e.d. inbrengen
- groei langzaam dan heb je niet zoveel kapitaal nodig.
Stakeholders, = overheid, NGO's, aandeelhouders, eigenaars, medewerkers
3. Vreemd vermogen b.v. vanuit de keten; afnemers, leveranciers

Betalingen via social media (crowdfunding oneplanetcrowd.nl of share2start.nl) geen hoge transactiekosten; vroeg contact eindgebruikers
Transparant (wat banken niet zijn) Vooruit betalen..je krijgt als eerste het product
2009 530 miljoen 2012 2700 miljoen                                                                                                                                                                                                  
Digitale valuta, Flinger snel betalen levert korting op.
Fidorbank rente afh. van het aantal likes
Hyperwallet internationale betaaldienst
Smava duitse marktplaats voor geld

Zet een ideeënmarkt op waar ze kunnen worden geruild of gekocht.

Hoeveel water kost

T-shirt maken  2700 l water
Kop koffie 140 l
Tandenborstel 1,5 l
Mobieltje 75 L
Laptop 1500 L
Gouden ring 2000 L
Er worden elke 5 minuten 2 miljoen plastic flesjes gemaakt
Nederland produceert 60 miljard kg afval per jaar.
In de US koopt men gem 1000 kg aan materialen waarvan na 6 maanden nog 1 % aan grondstoffen in gebruk is. 30 - 50 % van het voedsel dat geproduceerd is bereikt de mens nooit.

Dagelijks worden 200 miljoen kinderen te werk gesteld
Per dag sterven 6000 mensen door gebrek aan water
Elke dag gaan 925 miljoen mensen slapen met honger 

Nieuwe inzichten

Al heel wat nieuwe inzichten over de economie hebben de revue gepasseerd.

Informatie economie 1996
Netwerk economie 1998
Experience economie 1999
Performanse (based) economy 2006
Groene economy 2008
Duurzame economie
Blue economy 2012
Wij economy 2009
Weconomy 2013
Sharing economy 2013
Purpose economy 2015 
Biobased economy
Circular economy
New economy 2016
Donuteconomy 2017

We willen naar een spannende, tegenstrijdige, vloeibare, energieke, beloftevolle maatschappij waarin we streven naar welzijn ipv welvaart en ecoefficiency.
Via connecttedness willen we gaan van de ik maatschappij naar de wij maatschappij; een maatschappij van delen.
Delen is het nieuwe hebben.
Van bezit naar gebruik
Van spullen naar diensten
Van lineair naar circulair
Van bezitten naar benutten
Van korte termijn naar lange termijn

Marga Hoek over zaken doen in de nieuwe economie.

Men is bezig alle transacties uniek en open en bloot te laten plaatsvinden waarbij je kan betalen in bitcoins of zonne-energie of allerhande andere zaken. 

Crowfunding

Crowdfunding is misschien wel de meest pure manier om een nieuw initiatief mogelijk te maken. Crowdfunding staat voor een échte en eerlijke economie. Iedereen kan zijn eigen netwerk enthousiasmeren om samen een initiatief te funden. Iedereen kan meedoen, vaak al vanaf een paar euro. Crowdfunding groeit. In 2015 werd in Nederland 128 miljoen euro via crowdfunding gefund, door maatschappelijke projecten, creatieve projecten en ondernemingen.

Als initiatiefnemer bied je jouw funders altijd een tegenprestatie. Wat motiveert jouw netwerk om jouw initiatief mogelijk te maken? Misschien wel het product dat je ontwikkelt, of zelfs een lening met rente?"

Financier je eigen droom

"Als initiatiefnemer is crowdfunding een manier om jouw droom te financieren," aldus Gijsbert. "Soms is crowdfunding niet de enige bron van financiering. Er zijn immers grenzen aan wat jouw netwerk en mensen daarbuiten bij elkaar kunnen brengen. Maar crowdfunding gaat om meer dan financiering alleen. Jouw funders kunnen ook ambassadeur worden van jouw project en anderen enthousiasmeren om bij te dragen. Een goede crowdfunding campagne kan natuurlijk ook veel zichtbaarheid opleveren.

Crowdfunding kan ingezet worden om een nieuw initiatief te financieren, maar ook om groei mogelijk te maken."

Succesvoorbeelden

"Inmiddels hebben in Nederland zo’n 7.500 initiatiefnemers via crowdfunding geld opgehaald om hun droom te realiseren. Gemiddeld heeft een crowdfunding campagne zo’n 100 funders. Voor deze groep funders en mensen daar omheen heeft het initiatief een grote waarde; dankzij hen kan het tot stand komen. Sommige projecten zijn erg bekend geworen, zoals WakaWaka van Maurits Groen en Camille van Gestel. WakaWaka heeft inmiddels 7 keer succesvol gebruik gemaakt van crowdfunding en daarmee meer dan 1,5 miljoen euro opgehaald, een betrokken community gecreëerd en veel zichtbaarheid gekregen. De website van WakaWaka vind je hier.

Een heel ander voorbeeld is de campagne van de 11-jarige Brabantse Eline den Boer voor de verlenging van het fietspad dat zij dagelijks gebruikt op haar weg naar school. Ze haalde 12.000 euro op bij 140 supporters voor in totaal 3.500 meter fietspad. Haar actie kun je zien op: Wij willen een fietspad."

Niet altijd succes.

Heel veel nieuwe businessmodellen zijn heel klein. En een paar grote zijn heel groot – de Ubers en de AirBnB's van deze wereld. De middenmoters zouden moeten komen van de doorgroeiende kleintjes. En die zie je nog nauwelijks. Misschien is de thuiszorgclub Buurtzorg van Jos de Blok er een. Maar dan wel met behulp van een strategie uit de oude wereld: overname.

Dat brengt me bij de vraag hoe je het succes van nieuwe businessmodellen definieert. De kern van die initiatieven is het creëren van meervoudige waarde, het gaat om méér dan geld alleen. Probleem is dat naarmate een onderneming groeit, juist het financiële rendement doorslaggevend blijft voor het voortbestaan.

En juist dat financiële rendement blijft een zorgenkindje, zowel bij groot als bij klein. Veel kleine initiatieven kunnen niet blijven bestaan zonder de inzet van vrijwilligers, die hun beloning uit niet-materiële compensatie halen: waardering, geluk, voldoening uit het bijdragen aan een betere wereld. Zolang je inkomsten hebt uit andere bronnen is dat vol te houden. Zo niet, dan kun je een nummertje halen bij de bijstand of de schuldhulpverlening.

Bij de grote jongens is het niet anders: Uber maakte in 2015 bij een jaaromzet van 200 miljoen dollar een verlies van 2 miljard, maar heeft een beurswaarde van 10 miljard. De wortel waar investeerders achteraan lopen is de verwachting dat het bedrijf ooit winst gaat maken. De maatschappelijke bijdrage bestaat vooral uit het vernietigen van chauffeursbanen en het onder bijstandsniveau betalen van haar deelnemers.

Bij Airbnb is het niet veel anders: 150 miljoen verlies per jaar bij een omzet van 900 miljoen. Beurswaarde: 24 miljard. Winstgevend in 2020, naar verwachting….. Maatschappelijk rendement: failliete hotels en een ontwrichte woningmarkt.

Nieuwe businessmodellen in een oude wereld vormen kennelijk geen gelukkig huwelijk. Voor de kleintjes is er onvoldoende binding met de bestaande economie waardoor ze te vaak financieel onderuit gaan.

De grote jongens misbruiken nieuwe modellen om de financiële markt ouderwets leeg te zuigen onder het motto: greed is good. De initiatiefnemers lopen giga binnen en laten een mega brandspoor achter, a-la de internetbubbel van 1999.

Is er een manier om je daar als samenleving tegen te wapenen? Het basisinkomen zou meer stabiliteit kunnen bieden. Het voorkomt dat mensen zich uit wanhoop in een inkomensrace naar de bodem laten betrekken. Dat zou de Ubers wind uit de zeilen kunnen nemen. En dat zelfde basisinkomen kan mensen een hand in de rug houden bij hun inzet in kleine initiatieven, die zich op andere vormen van waardecreatie richten. Het financiële rendement daaruit kan terugkomen uit besparingen in overheidsuitgaven aan zorg, groenvoorziening, uitkeringen etc.

Belangrijk is om te constateren dat nieuwe businessmodellen ook een nieuwe maatschappelijke en economische omgeving nodig hebben om te kunnen floreren. En dat die nieuwe maatschappelijke en economische omgeving bescherming kan bieden tegen nieuwe-hebzucht modellen. Wie gaat dat in Den Haag vertellen?

Hoe werkt het

Gijsbert legt uit: "Crowdfunding werkt voor het financieren van een concreet project: een tastbaar plan waar mensen graag een bijdrage aan leveren. Als initiatiefnemer stel je een doelbedrag en een deadline. Het doel van jouw campagne is om op de deadline in ieder geval het doelbedrag bij elkaar te funden. En dat is spannend! Crowdfunding start altijd in jouw eigen netwerk; jouw community van vrienden, familie en andere mensen die jou graag willen helpen om jouw initiatief mogelijk te maken."

Hulp bij campagnes

"Samen met collega’s van Douw&Koren coachen we jou in het voorbereiden van een succesvolle crowdfunding campagne. We leren je de kneepjes van het vak en helpen je met tips & tricks. Heb jij een slim idee voor een betere wereld en durf jij het avontuur van crowdfunding aan? Schrijf je dan in!"

De snabbeleconomie (en haar nachtmerrie)

Estelle Becker Costanzo serveert in de restaurantbusiness in Canada. Toch heeft ze nauwelijks genoeg geld om in haar basisbehoeften te voorzien, omdat haar loon al 25 jaar 2 dollar en 83 cent per uur bedraagt. "In het begin waren de fooien goed voor de helft van onze inkomsten. Nu is dat bijna 100 procent. "

Om wat bij te verdienen (samen met mogelijk een half miljoen mensen) doet ze dingen voor Amazon Mechanical Turk (MTurk), één van de grootste werkgevers in de schnabbel-economie van het netwerk van platforms, zoals ook Uber of Handy, die mensen aan klussen koppelen.

Turkers, zoals ze zichzelf noemen, verbinden zich met “aanvragers”, werkgevers die een vaste vergoeding bieden in ruil voor een klus. Amazon werft Turkers als "kunstmatige intelligentie". Zij doen klussen die computers niet goed kunnen uitvoeren: gesproken tekst uitschrijven, afbeeldingen categoriseren, of ze dienen als onderwerp voor wetenschappelijke experimenten. De betaling varieert van een paar cent tot enkele dollars voor taken die seconden tot uren duren. Hoewel de lonen laag zijn, is de concurrentie hevig. "Soms krijg ik midden in de nacht een tekst en kom ik uit bed om te beginnen", zegt Milland. Om een redelijk dagloon te hebben, werkt ze soms 17 uur achter elkaar. Maar er zijn ook weken zonder werk. Helaas is dat geen vakantie. "Dan ben ik alsnog 17 uur per dag werk aan het zoeken," zegt ze.

Zelfs wanneer het werk stabiel zou zijn, weet Milland nog niet zeker of ze betaald krijgt. Aanvragers kunnen het werk gewoon weigeren zonder uitleg; een andere Turker neemt de teruggegeven klus dan aan. Vaak binnen een paar seconden.

Werken zonder bescherming

Wat een schnabbelaar als Milland en Costanzo met haar fooien gemeen hebben is dat hun werksituatie oneerlijk is: hun inkomen, de hoeveelheid werk, het vermogen om te voldoen aan de basisbehoeften zijn onzeker en, in toenemende mate, onbeschermd. Dit gebrek aan veiligheid houdt zichzelf in stand. Mensen die zich richten op het vinden en behouden van werk, kunnen het zich niet veroorloven zich te organiseren voor betere omstandigheden.

Met de komst van deze platforms wordt het voor iedereen lastiger in de toekomst. Leraren, artsen, advocaten, accountants, programmeurs, ontwerpers, schrijvers, journalisten: iedereen gaat voortaan elke ochtend naar een online platform om 17 uur lang naar werk te zoeken. Turkers werken al in de arbeidsmarkt van de toekomst, en ze brengen slecht nieuws mee.

Voor de eigenaren van de platforms is onzekerheid het product. In een open brief aan de Europese Unie betoogt een consortium van 47 platformbedrijven tegen regelgeving voor de branche. Ze beschrijven zichzelf als "vernieuwers" die “waardeketenen hermodelleren”. Aan de Millands van deze wereld beloven ze "nieuwe bronnen van inkomsten, micro-ondernemerschap en flexibel werken". Met andere woorden: meer onzekerheid.

Bedrijven hebben altijd al geprobeerd onzekerheid te creëren. Wat is er nu zo anders aan dan? De technologieën die de oude manieren van werkgelegenheid ondermijnen, maken ook nieuwe manieren mogelijk.

Coöperatie als oplossing

Werkenden kunnen wel zelf iets ondernemen: bijvoorbeeld platforms creëren die ze zelf runnen. Trebor Scholz, universitair hoofddocent cultuur en media aan de New School in New York City, is hier een groot voorstander van. Hij vindt dat de huidige manier van werken van de platforms geen vooruitgang biedt. "Hoe kan iets innovatief zijn, als het alleen maar ten goede komt aan 50 mensen in Silicon Valley?", vraagt hij zich af. Scholz ziet de verhuizing van werkzaamheden naar platforms als een kans om te bouwen aan nieuwe diensten die niet alleen van de ontwerpers zijn, maar van iedereen die er gebruik van maakt. “Door het eigenaarschap te delen is er meer controle.” Deze zogenoemde coöperatieve platforms zullen hun werkenden waarschijnlijk beter behandelen, zijn goede leden van de gemeenschap en genereren gedeelde welvaart.

Dit idee is gebaseerd op coöperaties die eigendom zijn van de werkers. Deze bleken in het verleden succesvol te kunnen opereren. In het algemeen zijn coöperaties succesvol als ze worden beschermd tegen concurrentie met bedrijven; bijvoorbeeld door de geografische ligging, regelgeving of cultuur. Zo hebben in diverse steden in de Verenigde Staten tientallen jaren verschillende taxicoöperaties gefloreerd. Maar terwijl deze diensten lokaal een niche kunnen zijn, hebben ze niet de ambitie, middelen en zichtbaarheid van een wereldwijd platform als Uber.

Dystopie of déjà vu?

Scholz heeft als doel om veel verschillende soorten coöperaties te koppelen aan een gemeenschap van netwerken; een ecosysteem waar voedselcoöperaties samenwerken met startups en sociale coöperaties. “Het is wel van belang, dat deze samenwerking deel uitmaakt van een politieke beweging die voldoende kracht en macht heeft om de regelgeving en wetgeving te beïnvloeden”, aldus Scholz. Volgens Scholz ontstaat zo een heel andere economie, waarin de middelen worden toegewezen en gedeeld via platforms. Deze platforms zijn onderdeel van de markt, maar functioneren ook als een beveiliging, bijvoorbeeld door het verstrekken van wederzijdse garanties van materiële steun. Werkers van coöperatieve schnabbel-platforms zouden bijvoorbeeld aandelen kunnen verdienen van de voedingscoöperatie. In deze wereld is iedereen eigenaar en worden de voordelen van innovatie altijd gedeeld.

De schnabbel-economie wordt vaak gezien als de dystopische (of anti-utopische) toekomst op het gebied van werk. Maar de economische principes die eraan ten grondslag liggen zijn niet echt nieuw. Wat wel nieuw is, is het wereldwijde netwerk niet alleen zorgt voor de huidige golf van verlies van inkomen, maar ook voor ongeëvenaarde verbinding en bijna ongelimiteerd bereik. Verbondenheid van werkers alleen zal geen revolutie zal veroorzaken, maar er kan er wel op ongekende schaal gecoördineerd en gebouwd worden aan een eerlijker systeem. En dat op een inclusieve en democratische manier.

Scholz is het eens met de stelling dat niemand nog weet waar platforms ons zullen brengen. "Ik ben net zo benieuwd als iedereen over wat er zal gebeuren."

Lesmaterialen[1]

In samenwerking met docenten en studenten van diverse hbo instellingen zijn uiteenlopende lesmaterialen ontwikkeld:

(1) Een digitaal aanmeldingsprotocol voor nieuwe business modellen op de website (zie website www.nieuwebusinessmodellen.nl; ga naar ‘Onderzoek’ en klik door op ‘Meer over de database’).

(2) Hetzelfde aanmeldingsprotocol off-line. Dit bestaat uit een Word document met daarin alleen vragen en antwoord-categorieën. Studenten kunnen eventueel zelf een Excel-sheet aanmaken en invullen met de antwoorden, dit vooraf ter controle voorleggen aan de docent(en) en het daarna invoeren in de landelijke database.

(3) Speciaal voor dit project zijn over het Klaverblad Business Model Canvas (KBMC) een aantal instructie video’s gemaakt (in het Nederlands met Nederlandse en Engelse ondertiteling). Deze zijn bij elkaar te vinden op het video kanaal ‘Nieuwe Business Modellen’ op Youtube, zie: bit.ly/1MJqNKV .

Dit zijn de kern-instructievideo’s:

(3.1) Nieuwe Business Modellen en de WEconomy (a): https://www.youtube.com/watch?v=EPtyl4InD18

(3.2) https://www.youtube.com/watch?v=5-7izx08xbM

(3.3) Conventionele en Nieuwe Business Modellen: https://www.youtube.com/watch?v=5-7izx08xbM

(3.4) Inleiding: https://www.youtube.com/watch?v=uP383EI1UwU

(3.5) Principes: https://www.youtube.com/watch?v=MiYydlsLMe8

(3.6) Ontwerp: https://www.youtube.com/watch?v=OUzQa-Z_rwg

(3.7) Waarde-propositie: https://www.youtube.com/watch?v=9FC6vTuesT4

(3.8) Community: https://www.youtube.com/watch?v=StlOKFmWuEk

(3.9) Waardevergelijking: https://www.youtube.com/watch?v=V4tw06iU788

Aanvullend video-materiaal:

(3.10) Docent-instructie: https://www.youtube.com/watch?v=IXL6AC-N3Y0&list=PLNJPlLmdF4W9mfrh-SUvO-zL-cu6Grgxa&index=20

(3.11) TEDx WEconomy (17 minuten) door Jan Jonker (2015) over de WEconomy, Nieuwe Business Modellen en Hybride Bankieren. (Alleen beschikbaar in het Engels en zonder ondertiteling): https://www.youtube.com/watch?v=3kNAITXbbK0

(3.12) Verantwoordingsrede (55 minuten korte versie /120 minuten lange versie) door Jan Jonker (2015) naar aanleiding van vijf jaar hoogleraarschap waarin hij laat zien wat zijn werk heeft opgeleverd in termen van wetenschappelijke en maatschappelijke bijdrage en aan welke vraagstukken hij de komende jaren wil werken. Beschikbaar in het Nederlands (en met Nederlandse en Engelse ondertiteling): https://www.youtube.com/watch?v=Po7_8VxBFig

(3.13) Videocollege OMOOC ‘Nieuwe Business Modellen’ (13.30 minuten) door Jan Jonker (2015). Beschikbaar in het Nederlands (en met Nederlandse en Engelse ondertiteling): https://www.youtube.com/watch?v=sASv7YQgakg

NB: Suggesties voor extra video’s of zelf-gemaakte bijdragen over NBMs zijn van harte welkom. Na overleg kan dit materiaal door ons ge-upload worden op het videokanaal Nieuwe Business Modellen.

(4) Een voorlopige selectie van 40 + algemene video’s over duurzaamheid (in het Engels en Nederlands) die een verdieping geven aan de thema’s de WEconomy en NBMs. Ook deze zijn te vinden op het NBM videokanaal op Youtube, zie: bit.ly/1Mfbw2SSuggesties voor extra video’s die hier op aansluiten zijn altijd welkom.

(5) Een serie basisslides (PPT) over het KBMC (in het Nederlands en Engels). Deze slides kunnen naar inzicht van de docent gebruikt en aangevuld worden (met bijvoorbeeld casusmateriaal of printscreens en ander visueel materiaal van voorbeelden) bij o.a. het verzorgen van onderwijs.

(6) Een checklist om ‘snel’ een NBM te kunnen beoordelen.

(7) Een ‘leeg’ werkblad van het KBMC met een aantal basisvragen dat gebruikt kan worden bij interviews, het ontwikkelen van een eigen business model of als een hulpmiddel bij een workshop.

(8) Een interview protocol om een aanmelding gestructureerd uit te werken tot een casus van ongeveer 1.500 woorden. Dit kan via een face-to-face interview door een student(e) individueel of (bijvoorbeeld) in duo’s gedaan worden.

NB: Studenten dienen er nadrukkelijk op gewezen te worden dat zij als junior-onderzoekers ‘netjes’ moeten werken – zie de instructies opgenomen in het interviewprotocol.

(9) Een compacte schrijfinstructie (in aanvulling op het interview protocol) voor studenten om aan de hand daarvan hun casusverslag te structureren en zo te komen tot een ‘nette’ leesbare casus. Deze instructie volgt de vijf bouwstenen van het Klaverblad Business Model Canvas.

(10) Een aantal uitgewerkte NBM (voorbeeld) casussen (in het Nederlands en het Engels) aan de hand van het interview protocol. Doel is om dit aantal flink te laten groeien. Casussen zijn welkom in het Nederlands en in het Engels. Graag toestemming vragen aan de mensen die betrokkenen zijn bij de casus (initiatiefnemers, de coöperatie, etc.) en toestemming vragen aan de eigen docent.

Dit is een (voorlopig) overzicht van casussen, beschikbaar in het Nederlands en in het Engels:

‘De Kledingbibliotheek’ (mode) ‘Co-bomen’ (natuurzorg) ‘Led-Events’ (duurzame energie) ‘Vredenhoff’ (zorg)  ‘Mantelzorgen’ (zorg) ‘Croqqer’ (timesharing)

‘De WindVogel’ (duurzame energie) ‘DutchSpirit’ (mode) ‘RondomDom’ (buurtzorg nieuwe stijl) ‘Code of Orginin’ (mode) ‘Toogethr’ ‘Grow a Community’  ‘Save your Logo’  ‘Ich Bin’

Wekelijks komen er casussen bij die geraadpleegd kunnen worden op de website.

(11) Een digitaal beschikbaar overzicht van 250 + casussen uit 9 verschillende landen in Europa ieder met een korte beschrijving (Overview European Business Models).Dit materiaal is alleen beschikbaar in het Engels.