Afval in de zorg

Een ziekenhuis kan minder afval te produceren, beter afval te scheiden, meer te recyclen en afval anders te verwerken. Koffiedik kan bijvoorbeeld voor een deel als grondstof naar paddenstoelenkwekerijen, maar wordt ook gebruikt in zeep, kaftjes van schriftjes en als brandstofpallets voor kachels. Papier en plastic gingen vroeger bij het restafval, maar worden nu apart ingezameld zodat het gerecycled kan worden. Dat geldt niet alleen voor de publieke ruimtes, maar ook voor de operatiekamers.

Je kan er voor zorgn dat er bijna geen kunststof, papier en glas meer in het ongescheiden restafval zit. 

Het betreft

Bijna 70 procent van het afval uit ons ziekenhuis wordt nu verbrand. Dat willen we terugbrengen naar maximaal 50 procent, het liefst lager

Afval moet zo veel mogelijk voorkomen worden en je kan er naar streven dat minder verbrand wordt en meer als grondstof wordt gebruikt. Toch moet ook bij afvalscheiding worden stilgestaan, want bij ziekenhuizen worden hoge kosten gemaakt door het restafval ongescheiden af te voeren. De afvoer van specifiek ziekenhuisafval is tien keer zo duur als de afvoer van gewoon afval. Als het afval beter gescheiden is, kan het beter en milieuvriendelijker worden verwerkt.

Afval wordt in zorginstellingen vaak slecht gescheiden en gaat daardoor met de verkeerde stroom mee. Ook het gebrek aan een duurzaam inkoopbeleid zorgt er vaak voor dat er onnodig veel afval is.

In ziekenhuizen veroorzaken bedrijfsafval en gevaarlijk afval samen 25 procent van de milieubelasting. Dat blijkt uit onderzoek van de vereniging Milieuplatform Zorgsector (MPZ). In verzorgingshuizen veroorzaakt bedrijfsafval 16 procent van de milieubelasting; de helft daarvan bestaat uit incontinentiemateriaal. (Gevaarlijk afval, zoals medicijnen of menselijk materiaal, speelt in verzorgingshuizen nauwelijks een rol.) De afvalkosten bedragen in ziekenhuizen 12 procent en in verzorgingshuizen 8 procent van de totale milieukosten.

Je kan alle afvalstromen bij één afvalinzamelaar onderbrengen. Vervolgens kan je controleren of de afvalbakken op strategische plekken staan. In een aantal gevallen kan je besluiten om de interne ophaalfrequentie te verhogen.

Waar gaat het om?

Het gaat om
- plastic,
- blik,
- drinkverpakkingen,
- GFT,
- koffiedik,
- papier,
- karton,
- harde kunststoffen en
- koffiebekers met een PE-laagje, die apart moeten worden ingezameld om omgezet te kunnen worden in bijvoorbeeld toiletpapier en bouwplaten.
- piepschuim en
- folie, of
- OK-instrumenten en verpakkingen.
- medicijnen
- specifiek ziekenhuis afval (SZA)
- meubilair

OK-instrumenten en verpakkingen.
Het apart inzamelen van spullen uit de OK is een behoorlijke uitdaging, vanwege de hygiëne-eisen en de hectiek rondom een operatie.
Op de OK wordt veel gewerkt met wegwerpinstrumenten en samengestelde verpakkingen – plastic en papier aan elkaar – en tijdens het opereren kun je niet afval scheiden. Op dit moment worden deze stromen ook achteraf niet gescheiden.

Koffiedik
Bij het RadboudUMC gaat koffiedik bijvoorbeeld voor een deel als grondstof naar paddenstoelenkwekerijen, maar wordt ook gebruikt in zeep, kaftjes van schriftjes en als brandstofpallets voor kachels.

Papier en plastic gingen vroeger bij het restafval, maar worden nu apart ingezameld zodat het gerecycled kan worden. Dat geldt niet alleen voor de publieke ruimtes, maar ook voor de operatiekamers (OK’s).

Steriele OK-doeken kunnen bestaan uit volledig recyclebare stoffen.

Afval van patiëntcontact 
Afval dat mogelijk is blootgesteld aan patiëntcontact kan niet zomaar worden opgenomen in reguliere afvalstromen. Daar doe je niets aan maar blijf nadenken over hoe het beter kan. Bij het RAdboudUMC zit nu bijna geen kunststof, papier en glas meer in het ongescheiden restafval, dus het systeem werkt.

Specifiek ziekenhuisafval (SZA) – alles wat in aanraking is geweest met patiënten, van naalden tot geamputeerde ledematen – moet worden afgevoerd in speciale SZA-vaten. Die kunnen weer zijn van 100 % gerecyceld materiaal.
SZA is veruit de duurste afvalstroom van ziekenhuizen Ja kan bekijien of deze duurzamer en goedkoper kan worden afgevoerd. Gooi je urinezakken vol weg of leeg? In sommige ziekenhuizen doet men alles in een SZA-vat om infectierisico's te voorkomen, zelfs harde schijven. Dat laatste is niet nodig.

Piepschuim dozen
Wie heeft er een oplossing voor alle piepschuim dozen waarin gekoelde chemicaliën worden aangevoerd? Die dozen zijn heel licht, maar hebben een groot volume, dus apart afvoeren is duur. Nu belandt het bij het restafval. Kan dat anders b.v. met de koelelementen die in deze dozen zitten en met het piepschuim zelf.

Meubilair
Voor meubilair kan je goede afspraken makne rondom het hergebruik van materialen. Je kan een eigen kringloopwinkel voor gebruikte tafels, stoelen en kasten inrichten die je kan doorverkopen aan studenten tegen schappelijke prijzen.

Medicijnen
zie hier

Bewustwording

Bewustwording bij medewerkers is heel belangrijk en de communicatie rondom duurzaamheid en gescheiden ingezameling ook. Uiteindelijk zijn het mensen die afval moeten scheiden. Als je duidelijk maakt wat er met afvalstoffen gebeurt, dan gaat het ook echt leven bij de medewerkers.
Je kan een vitrine maken met producten die gemaakt zijn uit recyclebare stoffen: producten als zeep en schriftjes. Je kan mensen meenemen naar een grote sorteerinstallatie van harde kunststoffen in Roosendaal. Als je laat zien hoe zo'n hele duurzaamheidsketen in elkaar steekt, wordt het heel tastbaar.

Ook kan je een afvalgids samenstellen die precies per afvalstroom aangeeft wat er wel en niet in thuis hoort. Een foto toont telkens de bijbehorende afvalcontainer. Een medewerker van de logistieke dienst kan dan alle afdelingen eens bezoeken en dan samen met de teamleiders bekijken of de regels bekend zijn, of medewerkers deze ook naleven en of de afvalstromen juist op het etiket werden genoteerd.

Na een jaar kan je zo komen tot een afvalscheidingspercentage van 49 procent. 

Water

Water besparen
Waterzuinige dialysestations
Efficienter gebruik proceswater gebouwinstallaties

Gevaarljke stoffen

In daarvoor geschikte opslag. 
Brandveilig - bodembeschermende vloeren etc.

Emissies

Emissies naar de bodem en lucht
let daarbij vooral op opslag gevaarlijke stoffen, parkeergarages en luchtuitlaten gebouwen
Doel: emissies blijven binnen de wettelijke normwaarden
Vooral filters, goede inregeling apparatuur en bodembeschermende vloeren

Lozing afvalwater

Lozing op openbaar riool en op oppervlaktewater (Eem)
Probeer de vervuilingseenheden te verminderen 
Reduceer afvallozing van medicijnresten
Onderzoek invoering Pharmafilter  of uitfiltering medicijnafval
Verbod op interne lozing medicijnresten in gootsteen
Retentie contrastmiddelen

Vraag

Afvoeren kost 10 maal zoveel als het afvoeren van gewoon afval.

Hoe kan je  de hoeveelheid ziekenhuisafval verkleinen ?

Het UMC Utrecht wil in 2030 CO₂-neutraal en 100 procent circulair zijn. Rijnstate is op grote schaal gestart met het gescheiden inzamelen van plastic begonnen. Een organisatie die werkt aan de gezondheid van mensen, moet ook de omgeving schoonhouden.

Ze nemen ook een SZA-vat van gerecycled plastic in gebruik waarin specifiek ziekenhuisafval in opgeslagen en vervoerd wordt. Dit afval komt vrij in ziekenhuizen, maar ook in bijvoorbeeld verpleeg- en verzorgingshuizen, klinieken, laboratoria, verzorgingshuizen, bloedbanken en apotheken. De milieu-impact van het SZA-vat is namelijk ruim 57 procent lager en de CO2-uitstoot bijna 52 procent minder ten opzichte van een traditioneel vat.

Jaarlijks ontstaat er ongeveer 8.000 ton aan specifiek ziekenhuisafval, waarvan veruit het meeste in ziekenhuizen. Een SZA-vat wordt gemiddeld met ongeveer 8 tot 12 kilo gevuld dus het gaat per jaar om een grote hoeveelheid vaten, waarmee een duurzame impact gemaakt kan worden.

Suez heeft een gerecycled vat voor specifiek ziekenhuisafval ontwikkeld.

Inzamelvat van gerecycled plastic

Met een koopkracht van circa € 20 mrd kan de zorgsector een aanzienlijke bijdrage leveren aan de transitie naar een circulaire economie door duurzaam in te kopen. Zo kozen UMC Utrecht, Radboudumc en Rijnstate recentelijk voor de aanschaf van inzamelvaten van gerecycled plastic uit consumentenafval voor specifiek ziekenhuisafval (SZA). In deze vaten wordt specifiek ziekenhuisafval opgeslagen en vervoerd. 

Door het traditionele vat te vervangen door een duurzaam SZA-vat worden de milieu-impact en de CO2-uitstoot fors verlaagd. De milieu-impact van het SZA-vat is namelijk ruim 57 procent lager en de CO2-uitstoot bijna 52 procent minder ten opzichte van een traditioneel vat.

Meer zie