Het recht op zorg is een van de vele oorzaken van een sterk groeiende zorgvraag in Nederland, net als bekende oorzaken zoals vergrijzing, een groeiende bevolking, en de fastfood-leefstijl die ons eetpatroon steeds meer typeert. De overheidsuitgaven in de zorg waren in 2000 nog € 47 miljard, in 2011 was dat bijna verdubbeld tot € 90 miljard. In 2017 was dat € 97 miljard. Ook het personeelsbestand in de sector neemt sterk toe. 11,8 procent van de beroepsbevolking. De zorgsector is een banenmotor. In 2040 zijn 170.000 personeelsleden meer nodig terwijl de beroepsbevolking afneemt met 500.000.
Vandaar dat de arbeidsproductiviteit omhoog moet m.n. door digitalisering. 

In 2020 zullen er 550.000 diabetespatiënten zijn. Hartfalen zal van 102.000 stijgen naar 150.000. De kosten gaan naar 6500 euro per inwoner in 2020. 20 % gaat in de zorg werken.

Duurzame zorg levert op dat de patiënt sneller beter wordt, zorgverleners een betere werkomgeving krijgen én dat de zorg minder uitstoot. De mogelijkheden voor energiebesparing en voor de inzet van duurzame energie kunnen integraal worden meegenomen in beslissingen over (ver)bouw, mobiliteit, het toepassen van e-health en inkoop.

Daarnaast moet verspilling worden tegengegaan. Het streven is ‘circulair’ een vast criterium te maken bij alle inkoop in de zorg. Circulair werken voorkomt verspilling in de hele keten: geen onnodig transport, verbruik van producten, materialen, energie en water. In de zorgsector liggen de mogelijkheden onder meer bij
voeding, medische hulpmiddelen, wegwerpproducten, meubilair, bedrijfskleding, wasgoed, facilitaire producten en bouwmaterialen.

Dus

- dring de CO2-emissie van de zorgsector terug;
- bevorder circulair werken;
- dring de hoeveelheid medicijnresten in oppervlaktewater en grondwater terug;
- creëer een leefomgeving in en buiten zorginstellingen die de gezondheid van iedereen bevordert.

Waar kan je aan denken?

Duurzame bedrijfskleding maken van een stof die 94 procent minder water nodig heeft dan katoen is mogelijk.

Voeding Vaak belandt bijna 40 procent van de maaltijden in de prullenbak. Je kan om de tafel gaan met patiënten én met een voedseldesigner. Die had veel tips: maak nou kleinere porties, een crèmelaag op de soep en laat horecamedewerkers het eten serveren. Vooral mensen met kanker kunnen veel beter herstellen als ze goed eten. Nu wordt het eten wél opgegeten en herstellen mensen sneller.

Papier In de zorg gaat ontzettend veel papier om. Als men in de zorg alleen al dubbelzijdig zou gaan kopiëren, zou dat al enorm veel schelen. Met een paper battle kan je zo miljoenen velletjes besparen. Ook veel folders die patiënten krijgen kunnen digitaal of in de vorm van een instructievideo.

Hergebruik Bij onderzoeken gebruiken artsen vaak materialen die na eenmalig gebruik in de prullenbak belanden. Bijvoorbeeld een scoop, die artsen gebruiken voor inwendig onderzoek: vroeger werd zoiets gesteriliseerd, en nu weggegooid. 

Medicijnen M.b.t. medicijnen worden veel ongebruikte medicijnen weggegooid. Medicijnresten komen na gebruik via het lichaam, de urine en ontlasting in het riool.
Probeer het gebruik van contrastmiddelen en psychofarmaca te verminderen. Een klein deel van de medicijnen komt via de gootsteen door het verkeerd afvoeren van medicijnresten. De totale medicijnvracht gemeten bij de waterzuiveringsinstallaties is groot en zal – als er niets wordt ondernomen - onder meer door vergrijzing nog groeien. Medicijnresten hebben negatieve gevolgen voor het waterleven en de drinkwaterbereiding. Het Reinier de Graafziekenhuis te Delft heeft een Pharmafilter.

Afvalwater is ook een groot probleem: 200.000 kubieke meter wordt er per jaar afgevoerd, vervuild met reststoffen uit medicijnen. Sommige medicijnen zijn schadelijker voor het milieu dan andere medicijnen. Dan is het belangrijk dat zo groen mogelijk wordt voorgeschreven.

Gebruikte ampullen Een OK-assistent bedacht dat gebruikte ampullen op de OK beter in de glascontainer dan op de berg ziekenhuisafval kon belanden. Dat bespaart 10.000 euro op jaarbasis.

Afgeschreven apparatuur En op de afdeling anesthesiologie besloten artsen om afgeschreven apparatuur niet te vervangen maar te renoveren. Goed voor het milieu, maar ook kostenbesparend voor het ziekenhuis.

Circulair inkopen. Als iedereen dat gaat doen, scheelt dat enorm. In de zorg gaan miljarden om. Ga maar na wat voor verandering je daarmee teweegbrengt. Leveranciers worden zo ook gestimuleerd om duurzame alternatieven voor bestaande producten te ontwikkelen.

Er zou een onstuitbare groene golf door de zorg moeten gaan en mensen zouden er plezier aan moeten beleven. Het zou mooi als ziekenhuizen nul op de meter hebben in 2030 en dat er er naar Nederland wordt gekeken als koploper op dit gebied.

Uit cijfers van het CBS komen ziekenhuizen naar voren als relatief de grootste gasverbruikers binnen de dienstensector. Het jaarlijkse energieverbruik is vergelijkbaar met het verbruik van ruwweg 600.000 huishoudens.

Maar hoe dit beheersbaar, werkzaam en betaalbaar te houden ofwel hoe dit duurzaam te maken.

Hoe de gezondheidszorg op te zetten zodat voorzien kan worden aan de behoeften van de huidige patiënten zonder het onmogelijk te maken voor patiënten in de toekomst om ook aan hun behoeften te kunnen voorzien. Dit rekening houdend met people, planet en profit ofwel dit rekening houdend met de mens, de aarde en de kosten.

Het moet gaan naar energieneutraal en afvalloos, gebruik van gezonde voeding/streekproducten/ creëren van natuurlijke omgeving, bewonersparticipatie etc. waarbij alle geledingen betrokken zijn (raad van bestuur, management, medewerkers en bewoners).

Cornelis Boersma is Hoogleraar Duurzame Zorg en Innovatie aan de Open Universiteit