Open menu

 

Afval en de circulaire economie 

 

Inhoudsopgave  
Inleiding Statiegeld op verpakkingen
Bronscheiding of nascheiding Microplastics
Blikjes Financiele stimulering
Terugdringen verpakkingen Olympisch goud uit mobieltjes
Wat mag je van de consument verwachten Goede voorbeelden
Wat te doen met gerycled plastic ?  Infographics

 

Inleiding

Volgens circular economy moeten we gaan zorgen dat afval voedsel wordt en dat alles in kringlopen gaat. Dat betekent dat we afval niet meer moeten dumpen, op vuilnesbelten moeten gooien of moeten verbranden. Nee, we moeten alles zo gaan ontwerpen dat verschillende componenten uit elkaar te halen zijn voor hergebruik.
In Nederland zijn we op de goede weg. In het onderstaande plaatje is te zien dat we steeds meer recyclen, steeds minder verbranden en dat we bij niets meer dumpen of op vuilnisbelten gooien.

afval

Nederland erkent dat het verwerken van primaire grondstoffen is vaak te goedkoop is; de maatschappelijke kosten zitten onvoldoende in de prijs. Het eventueel duurder maken van primaire grondstoffen zou in internationaal verband een optie kunnen zijn. Los van de EU-rechtelijke beperkingen kan het alleen in Nederland verhogen van de prijs van grondstoffen marktverstorend werken zonder dat er een milieuwinst vanuit gaat vindt de minister.

Producentenverantwoordelijkheid kan een manier zijn om het gebruik van gerecyclede grondstoffen te stimuleren. Nederland wil circulair ontwerp stimuleren. Ook wil men stimuleren dat je CO2 schaduwprijzen bij inkoop door overheden worden ingevoerd zodat niet alleen gekeken wordt naar de prijs, maar ook naar duurzaamheid
.

Bronscheiding of nascheiding

Recyclingmogelijkheden worden voor een belangrijk deel bepaald door de aard en samenstelling van de afvalstoffen. Met bronscheiding worden doorgaans de meest zuivere en daardoor makkelijkst toepasbare afvalstoffen verkregen, die bovendien vaak meerdere cycli voor recycling beschikbaar blijven. Voor stromen papier en GFT geldt dat bronscheiding nodig is en blijft dat de norm.

Veel gemeenten hebben ingezet op bronscheiding van kunststof verpakkingen. Dat levert goede resultaten en raakt ook steeds meer ingeburgerd. Daarbij is het belangrijk om op te merken dat vanuit de Kaderrichtlijn afvalstoffen voor alle lidstaten geldt dat bronscheiding het uitgangspunt is voor alle deelstromen. Bronscheiding is daarmee de basis en alleen in specifieke gevallen is nascheiding te overwegen.

Nederland is desondanks geen voorstander van een gestandaardiseerd systeem van brongescheiden inzameling van kunststof verpakkingsafval, omdat daarmee voorbij zou worden gegaan aan de mogelijkheden die nascheiding nu of in de toekomst kan bieden.

Er is pas sprake van een circulaire economie als verpakkingen daadwerkelijk worden gerecycled. Dat is het einddoel: grondstoffen weer terugbrengen in de keten. Daarvoor is het nodig dat verpakkingen zodanig ontworpen worden dat ze recyclebaar zijn.

Het stimuleren van de vraag naar recycleerbare – en overigens ook gerecyclede – kunststoffen dient in het perspectief geplaatst te worden van het sluiten van de hele kringloop. Hiermee blijven niet alleen waardevolle kunststoffen in de economie, maar kunnen ook zowel het plastic zwerfvuil op land en op zee als de emissies van CO2 worden teruggedrongen.

Blikjes

Voor de aanpak van de blikjes in het zwerfafval heeft Nederland aan de VNG en het verpakkend bedrijfsleven gevraagd om een actieplan te maken als onderdeel van de Landelijke Aanpak Zwerfafval. Verpakkingen dienen gewicht te beperken en het volume van de verpakking tot de minimale hoeveelheid terug te brengen.

Terugdringen verpakkingen

Meerdere verpakkingen zijn alleen toegestaan als deze noodzakelijk zijn om het genoemde niveau te halen. Naar aanleiding van de tussenevaluatie van de Raamovereenkomst Verpakkingen zijn normen opgenomen in de regelgeving zodat de ILT hierop beter kan handhaven.

We moeten gaan naar circulair ontwerp van producten en diensten, het terugdringen van eenmalig gebruikte producten en vervanging door meermalig gebruikte producten, bevordering van product-als-dienst en de deeleconomie.

Wat mag je van de consument verwachten?

Burgers zijn tegelijk ook consumenten zijn die zich van hun afval ontdoen. Consumenten hebben een belangrijke verantwoordelijkheid in de transitie naar een circulaire economie. Nederland vindt het geen onevenredige belasting om aan mensen te vragen zich op een duurzame en circulaire manier te ontdoen van de door hen gekochte producten.

Er zijn eenduidige pictogrammen ontwikkeld voor de verschillende afvalstromen, zodat voor burgers duidelijk is welk afval in welke bak hoort.

Daarnaast is handhaving belangrijk. Hiertoe worden goede voorbeelden gedeeld met en tussen gemeenten. Ook draag ik bij aan de uitvoering van de Landelijke Aanpak Zwerfafval, waarin onder andere ingezet wordt op gedragsverandering.

Op dit moment (2018) zijn er geen extra middelen beschikbaar voor communicatie en gedragsverandering voor de circulaire economie; acties zullen gefinancierd worden vanuit bestaande middelen, inclusief de middelen beschikbaar voor de klimaatopgave.

Wat te doen met gerycled plastic ?

Zonder vraag vanuit de toepassende industrie naar gerecyclede kunststoffen ontstaat geen gezonde business case voor recyclingbedrijven. Zonder prikkel voor het op de markt brengen van recycleerbare kunststoffen blijven de kosten van inzameling, sortering en recycling hoog.

De vraag naar secundaire grondstoffen stijgt minder dan gewenst. Het niet winstgevend is om bepaalde materialen te recyclen, de technologie ontbreekt of de materialen zitten vervat in producten die lange tijd in gebruik blijven. Bij sommige kunststoffen zoals PET is er een sterke marktvraag naar recyclaat, maar bij andere kunststoffen is de toepassing beperkt en is er daardoor nauwelijks vraag in de markt.

Statiegeld op verpakkingen

In Duitsland kent men bijvoorbeeld al langer dan tien jaar een statiegeldregeling voor kleinverpakkingen. 

Nederland gaat statiegeld op kleine plastic flessen in te voeren als in het najaar van 2020 blijkt dat niet aan de afgesproken doelen van 90% recycling van kleine plastic flessen en een reductie van kleine plastic flessen in het zwerfafval met 70–90% is voldaan.

Maar er wordt geconstateerd dat de hoeveelheid zwerfvuil al jarenlang alleen maar toeneemt. Vandaar dat een brede inzet op al het zwerfafval nodig blijft.

Producenten van verpakkingen zijn verantwoordelijk voor het zodanig ontwerpen van verpakkingen dat het ontstaan van zwerfafval wordt voorkomen. Het schoon houden van de openbare ruimte is de primaire verantwoordelijkheid van burgers zelf. Men juicht de bestaande intensieve samenwerking toe tussen gemeenten en het verpakkende bedrijfsleven, die zich samen inspannen om de publieke ruimte schoon te houden. Deze gezamenlijke aanpak wil men samen met hen vormgeven in de Landelijke Aanpak Zwerfafval, die een geschikt platform biedt voor brede samenwerking, het ontplooien van specifieke acties en het betrekken van de burger bij het schoonhouden van de eigen omgeving.

Er is voor gemeenten de mogelijkheid om boetes op te leggen aan mensen die (opzettelijk) afval op straat gooien, maar worden die niet of nauwelijks opgelegd.
Het opleggen van boetes voor het veroorzaken van zwerfafval is de bevoegdheid van gemeenten. De VNG heeft aangegeven dat BOA’s worden ingezet binnen een breed speelveld van lokaal afgewogen belangen. VNG beschikt over handhavingscijfers betreffende zwerfafval.

Verbod op microplastics

Nederland kiest bij de aanpak van toegevoegde microplastics eerst voor een vrijwillige uitfasering op nationaal niveau, bijvoorbeeld bij cosmetica. Daar waar dit het meest effectief is, vaak op EU-niveau, wordt ingezet voor regelgeving. Gelijke regels en een gelijk speelveld zijn belangrijk.

De Nederlandse industrie gaat vrijwillig bewust toegevoegde microplastics in cosmetica uitfaseren in twee jaar tijd.

Financiele stimulering

Voor de Nederlandse situatie wordt gekeken of het mogelijk is dat bedrijven, die in hun verpakkingen gebruik maken van ongemengde en goed recyclebare kunststoffen, een korting kunnen krijgen op de afvalbeheerbijdrage die zij moeten betalen aan de Stichting Afvalfonds Verpakkingen.

Het is nodig een lagere belasting op producten met gerecycled content in te voeren. Alleen dan kan het recyclaat concurreren met primair plastic. Daarnaast is het belangrijk om kwaliteitsstandaarden te ontwikkelen zodat het vertrouwen in en daarmee de vraag naar gerecycled plastic toeneemt.

Olympisch goud

Het Olympisch goud op de Spelen  in Tokio in 2020 zou wel eens afkomstig kunnen zijn van elektronica afval. Japan overweegt alle medailles te maken van teruggewonnen grondstoffen.

 

Goudrecycling
 
Nu is hergebruik en omsmelten van goud al zo oud als de mensheid. In Europa is het terugwinnen van kostbare metalen uit elektronica-afval als mobieltjes en smartphones zelfs als goede business, met het Belgische bedrijf Umicore als topspeler.
In Japan zijn voorstellen ingediend om leverancier te mogen worden van het eremetaal, want zowel goud, zilver als brons wordt uit afgedankt electronica teruggewonnen. De bedrijven laten zich vertegenwoordigen door een ngo onder der naam Genki Net for Creating a Sustainable Society.

Goede voorbeelden

ARN B.V. (biogas) https://www.arnbv.nl/energie-uit-afval/verwerking-productie/
Zet (rest)afval om in energie, meststof en andere herbruikbare materialen.
In de biovergistingsinstallatie wordt uit gft-afval biogas opgewekt, dat vervolgens wordt opgewerkt tot aardgaskwaliteit.

ARN B.V. (luiers) www.arnbv.nl/over-arn/luierrecycling
Afvalverwerker recyclet luiers en incontinentiemateriaal en haalt daar energie en grondstoffen uit.

PAPERWISE (papier) www.paperwise.eu
Geeft een tweede leven aan landbouwafval door daar grondstof voor kwalitatief hoogwaardig papier en karton van te maken.

BLACK BEAR (autobanden) www.blackbearcarbon.com
Harvest and upcycle the carbon black from end-of-life tires to a quality level that exceeds the original product – in a way that preserves the planet.

ROOF2ROOF (bitumen) www.roof2roof.nl
Recyclet bitumineuze dakbedekking tot grondstoffen voor nieuwe daken en asfaltwegen.

GTT (papier kringloop) www.gateway.edu.au
Delivers programs of the highest quality in recognising the salience of integrating current work-place practices with vocational training.
 
HHS DELFLAND (grondstof stromen) www.hhdelfland.nl
Delfland, een waterschap, is een ‘functionele democratie’, dat wil zeggen een overheid met een beperkte taak, namelijk de zorg voor het watersysteem en de afvalwaterzuivering.

RENEWI (gemengde afvalstromen) www.renewi.com
Richt zich op het verkrijgen van waarde uit afval en streeft ernaar het meest toonaangevende waste-to-product bedrijf te zijn door bij te dragen aan een duurzame samenleving voor de belangrijkste stakeholders.

UNIE VAN WATERSCHAPPEN (waterkringloop) https://www.uvw.nl
Ketenpartners leveren een steeds grotere bijdrage aan de verduurzaming van de samenleving door afval om te zetten in schone grondstoffen, energie en schoon water.

WEPA NEDERLAND (toiletpapier) www.wepa.nl
Werkt aan het ontwikkelen van toilethygiene-oplossingen die bijdragen aan een schonere wereld en een beter milieu. Daarbij is kringloopsluiting een stap op weg naar een circulaire economie.

VITENS (water) https://www.vitens.com
Levert een bijdrage aan de verduurzaming van schoon drinkwater door het terugdringen van de CO₂-footprint, door reststromen beschikbaar te maken voor de agrarische sector en het stimuleren van lokale biodiversiteit in en om onze waterwingebieden.

Infographics

i1

GFT afval

i12

Water

i25

Waterzuivering

i22

Gemengde afvalstromen 

%MCEPASTEBIN%