4. De uitdaging
Centrale doel
U gaat begrijpen hoe het veld van de milieu-ethiek gestructureerd is. Wat zijn de centrale gebieden van de milieu-ethiek (deel 1) en de essentiële niveaus van het redeneren over het milieu. (deel 2)
Doelen
Na dit deel bent u in staat
(1) te beschrijven wat de centrale gebieden en vragen zijn in de milieu-ethiek.
(2) te verklaren wat wordt bedoeld met “een niet menselijk organisme kan een waarde in zichzelf hebben”.
(3) een discussie te voeren over de verschillen tussen een directe of indirect ethische verantwoordelijkheid voor de natuur.
In de praktische filosofie is de ethische reflexie is een essentieel onderdeel . Het tracht antwoorden te geven op de vraag “wat zullen we doen”. De ethiek richt zich op het geven van een normatieve oriëntatie voor het menselijke handelen. De relatie tussen de onderwerpen is hierbij van bijzonder belang. Kant zegt dat alle onderwerpen van dezelfde waarde zijn. Vandaar dat het menselijk handelen onderworpen moet worden aan dezelfde criteria en morele implicaties.
Dus b.v. liegen is verboden voor alle mensen. Een leugen voor bestwil is acceptabel onder sommige omstandigheden maar dit kan nooit leiden tot het toestaan van liegen in het algemeen. Wat voor de ene figuur geldt, geldt ook voor de ander. Wie door een ander als een moreel persoon erkend wil worden, wil op dezelfde manier behandeld worden. Hij moet aan zijn kant de moraliteit en de waardigheid van ieder ander persoon accepteren en ze rechtvaardig behandelen (het principe van gelijkheid en het principe van reciprociteit). Zonder die principes zouden er geen menselijke rechten bestaan en zouden democratische samenlevingen niet gelegitimeerd zijn.
In het algemeen gesproken kan je zeggen dat ethiek onderzoekt wat goed en slecht is ofwel wat waardevol is in het individuele en sociale leven en in relatie met de wereld. In het begin kan het zijn dat nog niet zo duidelijk is welke waarden in het spel zijn en hoe gerechtigheid kan overwinnen. Daarnaast zijn er enkele ethische principes als de wereld zal niet vergaan als men wil leven in vrede. Hiervoor is het grondvest gelegd in de mensenrechten. Bepaalde ethische waarden en gedragingen zijn nodig om de bindende regels te verkrijgen voor harmonieuze, sociale, politieke, economische en culturele relaties tussen mensen en naties. Het is zo dat de basale waarden als vrijheid, gelijkheid en broederschap algemeen geaccepteerd worden maar ze moeten telkens weer opnieuw geïnterpreteerd worden en moeten worden onderhandeld op intermenselijk, intercultureel en internationaal niveau. In het interpreteren van de hoge standaardwaarden als mensenrechten kunnen conflicterende belangen en waarden opdoemen veroorzaakt door b.v. verschillende religieuze, ethische of politieke gezichtspunten op het gedrag. Dit kan leiden tot verschillende prioriteiten m.b.t. de waarden (binnen de hiërarchie van waarden) en als gevolg voor het gedrag.
Een bijzonder probleem bij de toepassing van waarden ontstaat wanneer het niet echt duidelijk is wat behoort tot het "ethische universum". Milieu-ethiek heeft zo’n toepassingprobleem. Milieu-ethiek is een ethiek van toepassing. Haar waarde hangt af van of er een morele intrinsieke waarde wordt gehecht aan de omgeving van de menselijke samenleving - de natuur - of niet. Het is onbetwistbaar dat de natuur waardevol is voor de mens, maar is de natuur zelf als geheel houder van een waarde in zichzelf ? Met andere woorden: is de natuur - of hebben natuurlijke wezens - een eigen intrinsieke (absolute) waarde of slechts een relatieve (afgeleide) waarde in relatie tot het goede van de mens (het menselijk individu of de menselijke samenleving als geheel)? Veel milieu-ethici zijn van mening dat een dergelijke autonome waarde moet worden toegekend aan bepaalde wezens in de natuur. Die waarde moet worden gerespecteerd in onze betrekkingen met hen.
Milieu-ethiek is een gebied met nieuwe vormen van evaluatie: bv. hoe dient men om te gaan met schaarse natuurlijke hulpbronnen (zoals fossiele brandstoffen). Het onmiddellijk aanwenden voor gebruik staat tegenover belangen in toekomst.
Vragen
- 1. Waarom zijn de principes van gelijkheid en ongelijkheid essentieel in alle ethiek die inzoemt op de waardigheid van de mens en een rechtvaardige samenleving ?
- 2. Waarom zijn tegenstrijdige belangen en warden onvermijdelijk in onze modern maatschappij ?
- 3. Wat is de basale vraag waarop milieu-ethiek een antwoord tracht te geven
- 4. Wat is het verschil tussen een directe en indirecte ethische verantwoordelijkheid naar de natuur toe ?