Hout, CLT en bamboe
Hout is vijf keer lichter dan beton, dus efficiënter te vervoeren. En houtbouw is beter te hergebruiken.
Hout is een natuurlijk materiaal dat warmte en kou gemakkelijk opslaat. Het voelt warm aan en zorgt voor een gezond binnenklimaat.
Hout komt uit de natuur en is onuitputtelijk. Na de oogst groeit het weer aan, zeker met duurzaam bosbeheer. Hout is sterk, goed isolerend en licht in gewicht. Dat laatste is belangrijk voor de bouw, omdat het de weg vrijmaakt voor elektrisch bouwen. Dat voorkomt CO2-uitstoot op de bouwplaats.
Houtskeletbouw verbruikt 27 maal zo weinig energie dan bouwen met beton en stenen.
Houtbouw zorgt voor een CO2-reductie van 50 procent. Een traditionele woning van steen stoot 50 ton CO2 uit tijdens het bouwproces. Bij het bouwen van een houten woning is dat 25 ton. Maar dat niet alleen: een houten woning slaat ook CO2 op.
Houtbouw is nog duurder dan bouwen met beton maar het zal echt wel goedkoper worden.
Bouwbedrijf Heijmans heeft een fabriek in Heerenveen gebouwd waar kant-en-klare houten huizen zo uitrollen en op de bouwplaats in elkaar worden gezet. Dit is veel sneller, efficiënter en duurzamer. Op termijn kan die zo’n 1.000 woningen per jaar opleveren. (2023)
Tropisch hardhout is mooi en robuust, maar niet zo duurzaam. Zacht hout van naaldbomen is dan weer te zacht om te gebruiken. Je kan zacht hout in een bad met (geheime) mineralen leggen en dan laten drogen. Vervolgens is het 50 % steviger (2021)
Teken in een leegstaand object digitaal de nieuwe ruimtes in. Stuur de data en tekeningen door naar een productiepartner die er houten onderdelen van maakt met freesmachines. Alle houten elementen krijgen een QR-code en een eigen paspoort. Zet ze daarna in het gebouw in elkaar als lego.(2021)
De houtcyclus
Het cascadeprincipe
Op bouwmaterialen en bronnen in het algemeen kan het cascadeprincipe worden toegepast. Met het cascadeprincipe wordt ervan uitgegaan dat een bron allereerst in de hoogstwaardig mogelijke functies wordt gebruikt. Na primaire functievervulling kan de bron worden hergebruikt in een nieuwe, iets laagwaardiger functie. Ook restproducten uit de verschillende functieniveaus kunnen worden ingezet in (laagwaardiger) functies. Voor bouwmaterialen wordt zo stapsgewijs gewerkt van primaire, onbewerkte materialen in grootschalige of hoogwaardige toepassingen, naar steeds meer bewerkte materialen in kleinschaliger of laagwaardiger toepassingen, om uiteindelijk te kunnen worden gecomposteerd of verbrand. Hier onder een vorbeeld.
Een voorbeeld van een cascade is:
– een boomstam als kolom . verwerking tot een product en gebruik ervan - restproducten worden ook verwerkt tot product
– een uit een stam gezaagde balk als vloerligger - schaafsel en zaagsel wordt verwerkt tot houtspaanplaat, houtvezelplaat, huisdierzaagsel of papier/karton . hergebruik van het product in een soortgelijk toepassing
– een balk uit een oud pand wordt in een nieuwbouwpand gebruikt . bewerking tot kleinere delen in soortgelijke toepassing
– de balk wordt ontdaan van spijkers en bijgeschaafd en vervolgens weer als lichtere vloerbalk ingezet . bewerking van kleinere delen in een andere toepassing
– de balk wordt gezaagd tot planken als vloerbetimmering . verwerking van kleinere delen tot samengestelde producten
– de balk wordt gezaagd tot planken die worden verlijmd tot gelamineerde ligger . verwerking van nog kleinere delen tot composietmaterialen in andere toepassingen
– de balk of ligger worden 'gechipt' tot spaanders en vezels voor in een OSB-plaat, houtspaanplaat, houtvezelplaat, papier/karton of - nog een stap verder - cellulose-isolatie . nuttige toepassing in de èchte eindfase
– verbranding van houtpulp ('thermische recycling') of compostering (mits niet verontreinigd met lijm, verf, verduurzamingsmiddelen etc.)
Hardboard (MDF of HDF) wordt na gebruk meestal verbrand maar als je het onder hoge druk brengt en met warmte stoom vrij laat komen, komen de vezels die in de plaat zitten los van elkaar en van de lijm. De vezels gebruiken ze opnieuw en de lijm is een restproduct. (2021) Unilin Belgie.
Cross laminated timber CLT
Met CLT, cross laminated timber, kunnen we mooie, veilige, gezonde en snel te bouwen houten gebouwen neerzetten. Beton is immers een enorme CO2-uitstoter, meer nog dan vliegverkeer.
Alleen al in de bossen in Nederland groeit ieder jaar voldoende hout voor 22 duizend nieuwe woningen. Elk jaar! Kijk maar eens naar de TegenLicht-uitzending over bouwen met hout. Hier kunnen we écht grote slagen maken: CO2 opslaan in de gebouwen, stikstofuitstoot voorkomen, én het oplossen van de woningnood.
https://www.vpro.nl/programmas/tegenlicht/kijk/afleveringen/2019-2020/houtbouwers.html
Het Koning Willem I College gaat nieuwbouw plegen met CLT. Het is het eerste bouwwerk in Nederland waarbij zo een constructie op deze schaal wordt gebouwd. Er zijn biobased bouwmaterialen gebruikt zoals Scandinavisch hout in de dragende constructies en de kenmerkende spanten. Natuurlijke materialen die op korte termijn hergroeibaar zijn. 
CLT is qua gewicht lichter dan beton, maar tegelijkertijd sterker dan staal. Wat hoogbouw betreft is momenteel al een hoogte van veertien verdiepingen mogelijk en zelfs 40 kunnen.
Een brandtest op CLT laat zien dat het vuur al na twee seconden dooft. Er blijft slechts zwartgeblakerd smeulend hout over. Het brandt in en de wanden blijven urenlang overeind.
CLT brandt trager en ‘voorspelbaarder’ dan beton en staal. Je weet precies hoé en hoe lang het brandt.
Momenteel is er (nog) niet genoeg hout voor de nieuwbouw (2% van de Nederlandse nieuwbouw is nu in hout), maar we zullen ook niet van de ene op de andere dag ineens alle nieuwbouw 100% in CLT gaan uitvoeren.
Hout is in feite uitgestelde emissie. En als er veel hout gebruikt gaat worden, zal er ook veel aangeplant moeten worden, want ontbossing is een belangrijke medeoorzaak van onze klimaatproblemen. Er is naast de 3 biljoen (3000 miljard) bomen die nu op aarde staan nog ruimte is voor 1,2 biljoen (1200 miljard) bomen erbij.
Een voordeel is dat hout vocht opneemt als het binnen vochtig is en weer loslaat als het droog is. Het zorgt zo voor een prettig binnenklimaat. CLT is vooral voor inwendige bouw; houtrot ontstaat voornamelijk buiten en is beter te voorkomen en te behandelen dan betonrot.
Hoe kan je verbindingen maken dat hout demontabel is ?
Prefab houtskeletbouw.
Omdat je prefab-matig snel kunt bouwen en het duurzaam is en een hoge kwaliteit heeft.
Hout heeft naar de mening van de vereniging voor houtskeletbouw een aantal voordelen, waarbij zaken als hernieuwbare grondstof en lage CO2 uitstoot zwaar wegen. Mede omdat wij de bouwelementen in onze fabriek zo compleet mogelijk samenstellen en je dus weinig transportbewegingen naar de bouwplaats hebt.
Naast de voordelen als snelheid van bouwen en duurzaamheid is ook de kwaliteit van onze woningen zeer hoog. Houtskeletbouw is een specialisme. Dan heb je het over de constructieve opzet van een woning, de benodigde bouwdelen, detailleringen, bouwfysische oplossingen en een efficiënte bouwwijze. Neem het netto vloeroppervlak van een woning. Omdat in houtskeletbouw de goed geïsoleerde buitengevels dunner kunnen houden dan andere bouwsystemen, krijgt de gebruiker extra vierkante meters netto woonoppervlak. En zij krijgen een topniveau woning, die onder geconditioneerde omstandigheden in de fabriek is geprefabriceerd.
Een betonnen huis voelt altijd koud en kil als het casco wordt opgeleverd. Bij hout voelt het automatisch aangenaam, het heeft acoustisch prettige eigenschappen (het galmt niet) en je kan het dampopen stuuken waardoor de muren beter ademen.
In Amsterdam bouwt men in 2021 62 woningen bestaat bijna volledig uit hout CLT (cross laminated timber), gekapt uit duurzame bossen in Oostenrijk, 20 centimeter dik igoed voor de constructie en isolatie. In 2022 was Haut af.
HAUT, de hout hybride woontoren aan de Amstel in Amsterdam. De eerste houten woontoren van Nederland, en daarmee een pioniersproject voor de toekomst van de bouw. Hout wordt naast beton en staal, een nieuw basismateriaal. (2022)
Hout ademt en zorgt voor een goede luchtkwaliteit in huis. Het natuurlijke materiaal houdt warmte vast en reguleert vocht, en hout ademt beter dan beton of gips. Het heeft een positief effect op de mentale gesteldheid. Voor iedere drie gekapte bomen worden er vijf geplant, zodat er netto meer bomen op aarde komen dankzij deze houtbouw.
Bouwduur vijf maanden hetgeen normaal veertien maanden is. Alles is voorgeproduceerd in de fabriek.
Biobased bouwen kan hulp bieden aan de landbouw. Zo kunnen boeren hun varkens of koeien verruilen voor de teelt van bouwmaterialen en je moet selectief kappen. Er zijn bomen genoeg.
De natuurlijke aanwas is groter dan wat er geoogst wordt.
En als er onvoldoende hout in ons land zou zijn, dan is er nog Europees hout. Er komt jaarlijks jaarlijks 800 miljoen kubieke meter hout bij. We oogsten op dit moment ‘maar’ 500 miljoen kuub. Voor papier, bouwen, karton, wc-papier… 300 miljoen kuub is een enorme berg hout. Het is dan wel belangrijk om goed voor het bos te blijven zorgen en niet meer bomen te kappen dan erbij kan groeien.
We hadden een hele sterke houten bouwcultuur, natuurlijk vooral gericht op de scheepvaart, maar ook op gebouwde omgeving. Die kennis en kunde is eruit gedrukt door die andere materialen, maar dat kunnen we herstellen.
Er wordt gewerkt aan een methodiek die inzichtelijk maakt hoeveel CO2 houten woningen uit de lucht halen. Zo blijkt nu dat 1 miljoen houten huizen in potentie een kwart van de jaarlijkse uitstoot kunnen vastleggen. De volgende stap is om te berekenen hoeveel minder stikstof houtbouw oplevert.
Kozijnen van Accoya hout
Accoya hout is een snel groeiend zachthout wat milieu vriendelijk behandeld wordt. In gevel constructies gaat het 50 jaar mee. Het product in C2C gecertificeerd. Het hout kan onbehandeld worden toegepast. Door de behandeling is het hout dimensie stabiel geworden. Wordt het hout toegepast bij geschilderde kozijnen dan wordt de levensduur 70 jaar terwijl de schilder frequenties naar 10 jaar gaat.
Platowood
Plato Vuren is afkomstig uit verantwoord beheerde bossen in Noord-Europa. Deze snelgroeiende naaldhoutsoort is FSC®en PEFC gecertificeerd. Vuren wordt in Nederland traditioneel gebruikt in de ruwbouw, maar door het unieke veredelingsproces van Platowood (platoniseren) verandert het hout in een hoogwaardige houtsoort met een hoge duurzaamheid en zeer goede vormvastheid. De duurzame kenmerken van Platowood zijn:
• Onderhoudsarm;
• Lange levensduur;
• Zeer vormstabiel;
• Door-en-door veredeld;
• Uniforme kleur en kwaliteit;
• Geschikt voor gevelbekleding.
Natuurlijk bouwen met hout
Peter Fraanje heeft een boek geschreven over 33 boomsoorten die zich goed thuis voelen in Nederland en waarvan het hout heel goed bruikbaar is in de bouw. Met name Lariks, Douglas en Robinia springen er uit.
Australië
Australië zet in op hout. Het land heeft binnenkort de primeur met het hoogste houten kantoorpand ter wereld 180 m hoog. Het gebouw staat op de planning en moet over vijf jaar klaar zijn. Zie duurzaambedrijfsleven
Het is een kans om gezonde, duurzame, hoge houten gebouwen te ontwikkelen, maar kan de hele industrie veranderen: van duurzame bossen tot het veilig in elkaar zetten van de gebouwen op de bouwplaats.
De milieuvoordelen van hout groot, doordat hout zo ontwikkeld kan worden dat het werkt als CO2-opslag, terwijl bij de productie van alternatieve materialen als staal en beton veel CO2 wordt uitgestoten. Daarnaast is hout een natuurlijk isolatiemateriaal.
Nederlandse houten toren
Niet alleen in Australië, maar ook in Nederland wordt er nagedacht over houten flats. Zo krijgt Amsterdam een houten woontoren van circa 73 meter hoog. Volgens Lingotto, de vastgoedontwikkelaar die verantwoordelijk is voor het project, slaat het hout dat wordt gebruikt voor de bouw van de toren ruim 3 miljoen kilo CO2 op.
Hergebruik
Met robotarmen hout bewerken tot allerhande vormen.
*Houtinfo.nl (balkenschuif)
*Houtdatabase.nl
*Houtnatuurlijkvannu.nl – houtbouw, kozijnen, houthandel, gww
Bamboe
Bamboe biedt goedkoop, duurzaam en klimaatbestendig bouwmateriaal.Dankzij zijn sterkte en flexibiliteit is het een van de beste materialen om overstromingen, stormen en aardbevingen te weerstaan. Het kan ook een belangrijke motor zijn voor de lokale economie. Bamboe is goedkoop en makkelijk te cultiveren, zodat zonder veel investeringen een duurzame industrie opgezet kan worden.?
Het snel groeiende gewas neemt sneller CO2 op dan bomen, en kan ook de gevolgen van de klimaatverandering indammen. Als bamboe goed beheerd wordt, kan het evenveel of zelfs meer CO2 opslaan dan snelgroeiende bomen. Daarvoor moet het wel jaarlijks geoogst worden. Zonder die oogst zou het aanzienlijk minder effectief zijn.
http://www.natuurlijkbamboe.nl/producten/vloeren
http://mailchi.mp/materia/10-booming-bamboo-materials?e=584267e618